GIA ĐINH - Cochinchina

Hits: 522

MARCEL BERNANOISE1

I. Faʻafanua Faʻafanua

TULAGA

     O le itumalo o Giadinh [Siaosi] o loʻo i le itu i sasaʻe o Cochin-Saina ma faʻalautele i le vaitafe Saigon [Tagi Maʻesuʻe] mo se mamao e tusa ma le 100 kilomita, mai le tuaoi o le itumalo o Tayninh [Tây Ninh] i le faga o Ganh Rai, i luga o le Sami i Sasaʻe. O taulaga o Saigon [Tagi Maʻesuʻe] ma Cho Lon [Chợ Lớn] lea sa iai muamua i le itumalo o Giadinh [Siaosi], ua vavae ese mai ai talu ona avea i latou ma Itumalo. O le vaega papa'u o le itumalo e sili atu nai lo le 180.000 hectares.

    O itumalo tuaoi Giadinh [Siaosi] o: i le itu i matu, le itumalo o Thudaumot [Na Maua], i sasae, o itumalo o Bienhoa [Biên Hoà] ma Baria [Faʻatau]; i le itu i saute ma sisifo, o itumalo o Gokong e [Lau Afioga], Cho Lon [Chợ Lớn] ma Tayninh [Tây Ninh].

II. Pulea Mataʻitusi

    I le ulu o le itumalo (e pei o isi itumalo uma o Cochin-Saina) o loʻo i ai le pule sili o le itumalo, e fesoasoani i ai se sui-pule, e fai ma ona sui pe a manaʻomia, i lalo o le pule tuusaʻo a le Kovana o le Kolone. O le alii sili o le itumalo e fesoasoani i se fono faufautua, e taʻua o le fono a le itumalo, ma i lalo o le poloaiga vave a le pule o loʻo i ai sui o le pulega, o aliʻi ma sui-tupu o cantons, ma Pulenuʻu o itumalo. O le itumalo o Giadinh [Siaosi] e aofia ai sui e 4 (Govap [Gò Vấp], Thuduc [Thủ Đức], Hocmon [Hốc Môn], Nhabe [Nhà Bè]), 17 cantons ma 166 itumalo.

III. Tamaoaiga Geography

FAATOAGA

    O le teritori o Giadinh [Siaosi] ua vaevaeina i ni pai eseese se lua. a) O itumalo maualalalo e aofia uma ai le delta o le vaitafe o Saikona, lea e faasolosolo mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i le sami. b) O itumalo oneonea maualuga e sau mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i tuaoi o itumalo o Tayninh [Tây Ninh] ma Bienhoa [Biên Hoà]. O nei vaeluaga masani e lua e fetaui ma itumalo eseese o faatoaga e lua e ala i le natura oa latou gaosiga. O itumalo maualalalo o itumalo e toto araisa. Ae o itumalo e lata ane i le sami e lolovaia i vai mafolafola ma ufitia i vaomatua paludal; tele togatogo. O itumalo maualuluga e toetoe lava fa'ato'a uma, se'i vaganā ai le tofusia o Cau An Ha [Cikou Auai]. Fa'ata'amilo i taulaga tetele o Giadinh [Siaosi], Govap [Lau Afioga], Tuka [Thủ Đức] ma Hocmon [Hốc Môn], ua matuā vaevaeina le fanua i ni fasi fanua, ma ua maua ai se tau tele. O le fa'ato'aga sili o le araisa, tolo ma le tapaa. O lo'o fa'aitiitia le fa'ato'aga o le araisa i lea tausaga ma lea tausaga, ma maua ai le avanoa mo le tele o totogi o le totō ma le tapaa. O fa'ato'aga lona lua o le fa'ato'aga o maketi, o oloa e faigofie ona lafoa'i i maketi a Saigon [Tagi Maʻesuʻe] ma Cho Lon [Chợ Lớn], pineapple o fualaau aina, sana, betel-nut, kapisi pama, lauti, koko, pepa, ma isi. Mulimuli ane, o se tasi o punavai autu o le tamaoaiga o faatoaga o le hevea taua tele (pulu) faatoaga.

ALAMANUIA

    O lo'o fa'atusalia tele lea mea i le tele o masini teuteu fa'aeletise ma ausa, fa'apea fo'i fale e fa'amamā ai suka, ili ili, nisi o mea vali ma ipu omea. E le gata i lea, o lo'o i ai ma'a ma'a'a ma la'au eli, fale-pepa, ma falega'o tele i Tuka [Thủ Đức], ma pisinisi fagota i gataifale.

AUALA MA FEAGAIGA

    O le itumalo o Giadinh [Siaosi] o lo'o i ai se feso'ota'iga taua o auala, e silia ma le 500 kilomita le aofa'i. o auala fa'avasega, ma ova atu i le 1200km. o auala u'amea i nu'u i tua po'o tu'uga e le fa'avasegaina. O le atunuu e uia e se nofoaafi mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i Nhatrang [Nha Trang] (Annam [Nam Nam]), e ala i se auala uila eletise mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i Govap, ma se ala ta'avale ausa mai Govap i Hocmon, ma mai Govap [Lau Afioga] i Laithieu [Lai Thiêu] (Thudaumot [Thủ Dầu Một]). E tele foi auaunaga tau taavale afi a le itumalo. E le gata i lea, o le felauaiga i luga o le vai o loʻo faʻamautinoaina e le kamupani "Messageries Fluviales" a Cochin-Saina, i le va. Saigon [Tagi Maʻesuʻe], Cape St. Jacques ma Baria [Faʻatau], valaau atu i O se Tit [O le Tu] ma Cangio [Silasila].

FAʻAALIGA

    E leai se mea faapitoa e fia ta'ua i lenei mataupu. E na'o ni nai maa faamanatu fa'asolopito e tatau ona asia: 1) O le fa'amanatuga Falani na fa'atuina i Chi Hoa [Chí Hoà], i le faamanatuina o le taua o lena igoa. 2) O le tuugamau o le alii lutena Lareniere o le neivi Farani, ua tuu latalata i le Tayninh [Tây Ninh] auala. 3) O le tuugamau o le Epikopo o Adran, na faatuina e le emeperoa Gia Long [Gia Long], e fai ma molimau o le agaga faafetai faamaoni ia Monseigneur Pigneau de Bahaine. 4) O le pagoda ma le tuugamau o Le Van Duyet [Lê Văn Duyệt], e taʻua o le Eunuka Sili, le emeperoa Marshal ma sa avea muamua ma kovana Anamite o Cochin-Saina (fa'asaga i le taulaga-fale o Giadinh [Gia Định]). 5) O le tuugamau o Le Van Phong [Le Văn Phong], uso o Le Van Duyet [Lê Văn Duyệt] (i le nuu o Tan Son Nhut [Tân Sơn Nhứt]). 6) O le tuugamau o Vo Tanh [Silasila], o se Marshal foi o Gia Long [Gia Long] (i le nuu o Phu Nhuan [Phú Nhuận]). 7) Le tuugamau o Vo Di Nguy [Võ Di Nguy], soa i lima o Gia Long [Gia Long] (i le nuu o Phu Nhuan [Phu Nhuận]).

VI. History

    Giadinh [Siaosi] o le igoa lea na faaigoa ai e sa Anamita muamua i lea itu o le nuu e ui ane ai le vaitafe Saigon [Tagi Maʻesuʻe] tafe. Mulimuli ane, o le emeperoa Gia Long [Gia Long] na tuuina atu aloaia ai lena igoa i le oganuu atoa i le va o vaitafe o Saikona ma Mekong, ma o Saigon o le aai sili lea. O lona sui, Minh Mang [Minh Maʻa], i le faʻatulagaina o Lower Cochin-Saina, na tuʻuina atu le igoa tutusa i le itumalo lea e aofia ai i totonu o ona tuaoi itumalo o loʻo iai nei. Tayninh [Tây Ninh], Cho Lon [Chợ Lớn], Gokong e [Lau Afioga], ma se vaega o le itumalo o Faleʻolo [Taina An]. O lenei itumalo na tausia lona igoa i tausaga muamua o le galuega a Farani, ae na amata mai i le 1871, na noatia i suiga eseese o le teritori. Na fa'aiti'itia i lona tele o lo'o i ai nei, na fa'aigoaina ai le itumalo i le igoa o le taulaga sili: Superintendance of Saigon [Tagi Maʻesuʻe], ma le itumalo o Saigon [Tagi Maʻesuʻe]. I le 1874 na siitia atu ai le laumua o le itumalo i Binh Hoa Xa [Bình Hoà Xá], o se nuu i tua, i le itu tauagavale o le vaitafe o le 'Avalanche' ma o loo avea pea i le taimi nei ma aai sili o le itumalo. Mulimuli ane, talu mai le 1889, ua suia le igoa o le itumalo i le itumalo. A aunoa ma le paʻi atu i soʻo se faʻamatalaga aʻo leʻi oʻo i le nofoia o le kolone e Farani, e mafai ona fai mai o le talafaasolopito o le itumalo o Giadinh [Siaosi] e fesoʻotaʻi vavalalata ma le talafaasolopito o Cochin-Saina. O lenei tulaga e faʻamatalaina i lona tulaga faʻafanua i luga o le gutu o le vaitafe Saigon [Tagi Maʻesuʻe].

BAN TU THURU
12 / 2019

FAAMATALAGA:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Painter, na fanau i Valenciennes - o le itu pito i matu o Farani. Aotelega o le olaga ma galuega:
+ 1905-1920: Galue i Indochina ma vaaia le misiona i le Kovana o Indochina;
+ 1910: Faiaʻoga i le Far East School o Farani;
+ 1913: Suesueina o aganuu ma le lolomiina o le tele o tusiga sikolasipi;
+ 1920: Na toe foʻi ane i Farani ma faʻatulaga ni ata faʻataʻitaʻi i Nancy (1928), Paris (1929) - ata na tusia e uiga ia Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, faʻapea foi ma nisi o faʻamanatuga mai Sasae Mamao;
+ 1922: Lomiaina o tusi e uiga i mea teuteu i Tonkin, Indochina;
+ 1925: Manumalo i se faʻailoga taua i le Faʻaaliga o le Kolone i Marseille, ma galulue faʻatasi ma le tusiata o Pavillon de lʻIndochine e fausia se seti o mea totino i totonu;
+ 1952: Maliu i tausaga 68 ma tuua ai se tele o atavali ma ata;
+ 2017: Na faalauiloaina ma le manuia e lana augatupulaga lana aʻoga atavali.

FUAFUAGA:
◊ Tusi “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng Đức] Publishers, Hanoi, 2018.
wikipedia.org
'Faʻaiʻu ma faʻamafaʻamauina O upu Vietnamese o loʻo faʻapipiʻi i totonu o faʻasologa o upusii - na faatuina e Ban Tu Thu.

VAAI ATILI:
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 1
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 2
SAIGON - La Cochinchine
BIEN HOA - La Cochinchine
THU DAU MOT - La Cochinchine
COCHINCHINA

(Asiasi taimi 2,387, 4 asiasiga i aso nei)