ALU CONG - Cochinchina

Hits: 545

MARCEL BERNANOISE1

I. Mataʻitusi o le tino

TULAGA

     O le itumalo o Gokong e [Gò Công] e tu i le talafatai o le Sami i Sasaʻe. E vavae ese mai le itumalo o Giadinh [Gia Định] i le itu i matu-sasaʻe e le Vaico [Vàm Cỏ], tuaoi i le itu i matu e itumalo o Cho Lon [Chợ Lớn] ma Faleʻolo [Tân An], i le itu i sasae ma le itu i saute o le mytho [Mỹ Tho], ma le itu i sasae o le Sami i Sasae.

II. Pulea Mataʻitusi

PULEGA LAUTELE

      O le itumalo o Gokong e Ua vaevaeina [Gò Công] i canton e lima: Hoa Dong Ha [Hoà Đông Hạ], Hoa Dong Trung [Hoà Đông Trung], Hoa Dong Thuong [Hoà Đông Thượng], Hoa Lac Ha [Hoà Lac Hạ], Hoa Lac Thuong [Hoà Lac Thượng]. O le faitau aofaʻi e aofia ai le 42 Europa, 101.177 Annamites, 7 Cambodia, 627 Saina, 304 Minh Huong [Minh Hương], ma le 29 Initia. O le mea lea, o le toʻatele o tagata o loʻo nonofo ai o Annamite, o loʻo tuuto atu i latou lava i le galueaina o araisa. O tagata Saina, e sili atu le fa'atauva'a, e tele lava ina nofoia i le taulaga tele. O lea lava taimi e feiloai ai i nuu, aemaise lava i maketi a Vinh Loi [Vĩnh Lợi], Dong Atalii [Đông Sơn], Tan Nien Tay [Tân Niên Tây], Tang Hoa [Tăng Hoà], ma Binh Luong Dong [Bình Lương Đông], ae i numera faʻatapulaʻa ma faʻapitoa o le faʻatau.

ASIATIC FORFINE

       O le kolone sili fa'apisinisi o lo'o i Canton, o le mea na maua ai le tele o le tamaoaiga o lo'o i Trieu Chau [Triều Châu], ma sili ona toaga i pisinisi i Akas. O le to'atele o le au Cantonese o le au fa'atauoloa ma le au fai mea'ai, o latou o Trieu Chau [Triều Châu] keke-kuka ma fa'atau lauti, o Fukien [Phú Kiên] tagata faatau ie ma tagata faatau i omea. O le Minh Huong [Minh Hương] o tupuga sili ia o le au faipule o Trieu Chau Trieu Chau [Triều Châu], po o le Fukien [Phú Kiên], lea e aauina atu ai e le au Kanetona a latou avā mai lo latou lava atunuu. O lo'o iai fo'i nisi fa'atau 'ie Initia, tagata mautotogi o maketi ma faigafaiva.

III. Fa'afanua o le Tamaoaiga

      O le faato'aga sili i le itumalo o Gokong e [Gò Công] o le araisa. E leai se pisinisi faapitoa. O le eleele aluvial e mafolafola ma marshy, e leai ni vai inu poʻo ni nofoaga faʻalesoifua maloloina. O loʻo i ai se ala savali i tafatafa o le sami, ma i le ala faʻalauaʻitele Nu. 4 mai Tang Hoa [Tăng Hoà] ia Tan Thanh [Tân Thạnh]; o le matafaga e maualalo ma fetinaʻiina i le palapala, ma e le mafai ona taʻele.

AUALA

      O fa'amatalaga a fa'ato'aga ma fefa'ataua'iga ua fa'amalosia ai le fausiaina o le tele o auala fa'apitonu'u ma itumalo, o lo'o tausia lelei uma ma avanoa mo ta'avale. E leai se fana, se'i vagana ai nisi o manu felelei e pei o lupe, fana, tiu, ma se ituaiga o le heron. E iai le nofoaga fagota i Vam Lang [Vàm Lang], i le gutu o le Soirap [Soài Rạp]. E leai ni faletalimalo. I le taulaga sili o loʻo i ai se fale (lua potu avanoa). Tau o taumafataga $ 1.20 (e le aofia ai le uaina), tau o le potu e aofia ai le malu taeao $ 1.80.

PAGODAS AUTU MA NOFOAGA O TAPUAIGA

      I totonu o nuʻu taʻitasi o loʻo i ai se pagoda e faʻatūina i le tagata leoleo, ma toetoe o soʻo se mea o loʻo i ai se pagoda o Buddha.

FAʻAALIGA

      E leai ni vaaiga mata'ina i le itumalo o Gokong e [Gò Công], na o le pau lava le maa faamanatu faasolopito o nisi o tuugamau. Latalata ile auala mai Saigon [Siii Gnn] i Gokong e [Gò Công], o tuugamau ia o tuaa tina o le Emeperoa Tu o Duc [Tự Đức]. O nei tuugamau e na'o tala faasolopito. E fausia i le ogatotonu o fanua araisa, ma e le lelei tele e pei o nisi o Anamite mauoa o Cochin-Saina. I le faitotoa o loo i ai se pagoda; e i ai i tuugamau uma e 5.

1 – O lena a le perenise o Quoc Cong [Quốc Công] (1764 - 1825), ua taua Pham Dung Hung [Phạm Dũng Hưng], tinamatua o Tu o Duc [Tự Đức]. O lenei perenise sa auauna i lalo Gialong [Gia Long] i le taimi o le fouvale o le Tay Alo [Tây Sơn], sa avea ma matai o sauniga i lalo Minh Mang [Minh Mạng], ma tofia le Pule Sili e Tu o Duc [Tự Đức] i le 1849; ma sa tuuina atu i ai le suafa mulimuli o Duc Quoc Cong [Đức Quốc Công].

2 – O le tuugamau o le aloalii Phuoc An Hau [Phước An Hậu] (1741 - 1810) valaauina Pham Dang Long [Phạm Đăng Long], le tamā o i latou ua taʻua i luga, na siitia i le tulaga o le perenise i le 1849.

3 – O le tuugamau o le perenise Binh Thanh Ba [Binh Thanh Bá] (1717 -1811) valaauina Pham Dang Dinh [Phạn Đăng Định], le tamā o lē ua taʻua i luga, o se faifaatoʻaga masani o le itumalo o Quan Ngai [Quảng Ngãi], sa nofo i le nuu o Tan Nien Dong [Tân Niên Đông] (itumalo o Gokong e [Gò Công]), na faamamaluina foi, i le 1849, e le Emeperoa Tu o Duc [Tự Đức].

4 – O le tuugamau o le ava a le alii o Quoc Cong [Quốc Công].

5 – O le tuugamau o le ava a le alii o Phuoc An Hau [Phước An Hậu].

     E tusa ai ma le mataupu 5 o le feagaiga na sainia i Saigon [Sài Gòn] i le aso 15 o Mati. 1874 i le va o Farani ma le Malo o Annam [An Nam], o se vaega o fanua e tusa ma le 100 mau (51 hectares, 53 ares, 60 centiares sa'o, pe tusa ma le 125 eka.), e tusa ma le 50 hectares o faatoaga araisa, i le nuu o Tan Nien Dong [Tân Niên Đông], na tuuina atu i le malo o Anamita. O tupe maua mai lenei fanua e fa'aaogaina mo le tausiga o tu'ugamau, ma le tausiga o latou leoleo; e leai se lafoga o lenei fanua, ma o tama tane o le aiga o Pham [Phạm] e tuusaunoaina mai lafoga a le tagata lava ia, auaunaga faamiliteli ma galuega faamalosia.

IV. Talafaasolopito

       Gokong e Na faia e [Gò Công] se vaega taua i le faatoilaloina o Cochin-Saina. I le 1862, e ui lava i poloaiga na tuuina atu e Phan Thanh Giang [Phan Thanh Giảng], Quanh Dinh Na musu [Quang Định] e tuʻuina atu. Amiral Bonnard tuu General Chaumont ma le Kolone Palanea e pule i se malosi ua faamoemoe e faatoilaloina le fouvale. Sa latou faatoilaloina faigata uma na tuu i le ala Quanh Dinh [Quang Định], e ui i lea na mafai ona sola ese ma faaauau pea lana fouvalega seia oo ina maliu o ia i le 1805. Sa vaaia lona tino i le malae o Gokong e [Gò Công], ma mulimuli ane tanumia i le aai sili o le itumalo. Ina ia taofia ona soo tuai mai le eliina o toega o lo latou alii sili, ma mafai ai ona latou teena lona maliu ma faaauau pea le fouvale, o se vaavaaiga malosi o le tuugamau o Quanh Dinh [Quang Định] sa tausia.

BAN TU THU
1 / 2020

FAAMATALAGA:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Painter, na fanau i Valenciennes - o le itu pito i matu o Farani. Aotelega o le olaga ma galuega:
+ 1905-1920: Galue i Indochina ma vaaia le misiona i le Kovana o Indochina;
+ 1910: Faiaʻoga i le Far East School o Farani;
+ 1913: Suesueina o aganuu ma le lolomiina o le tele o tusiga sikolasipi;
+ 1920: Na toe foʻi ane i Farani ma faʻatulaga ni ata faʻataʻitaʻi i Nancy (1928), Paris (1929) - ata na tusia e uiga ia Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, faʻapea foi ma nisi o faʻamanatuga mai Sasae Mamao;
+ 1922: Lomiaina o tusi e uiga i mea teuteu i Tonkin, Indochina;
+ 1925: Manumalo i se faʻailoga taua i le Faʻaaliga o le Kolone i Marseille, ma galulue faʻatasi ma le tusiata o Pavillon de lʻIndochine e fausia se seti o mea totino i totonu;
+ 1952: Maliu i tausaga 68 ma tuua ai se tele o atavali ma ata;
+ 2017: Na faalauiloaina ma le manuia e lana augatupulaga lana aʻoga atavali.

FUAFUAGA:
◊ Tusi “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng Đức] Publishers, Hanoi, 2018.
wikipedia.org
'Faʻaiʻu ma faʻamafaʻamauina O upu Vietnamese o loʻo faʻapipiʻi i totonu o faʻasologa o upusii - na faatuina e Ban Tu Thu.

VAAI ATILI:
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 1
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 2
SAIGON - La Cochinchine
GIA DINH - La Cochinchine
BIEN HOA - La Cochinchine
THU DAU MOT - La Cochinchine
MY THO - La Cochinchine
TAN AN - La Cochinchine
COCHINCHINA

(Asiasi taimi 2,733, 1 asiasiga i aso nei)