Hits: 90

     II aso ua tuanaʻi, o le taaloga kite o se tauvaga moni, ma o faʻailoga e tuʻuina atu i e manumalo e masani lava ona taua.

             I le avea ai o se faʻamaoniga, o loʻo i ai i se tasi le faʻamatalaga masani:

“Uu mau le maea /O le mea lea
Fa'avevesi i taimi uma /Lúc lắc cho đều
Ina ia mafai ona ou lele le mau /Để bo đám riêu ¹
E maua ai sina araisa mo oe /Kiếm gạo cơm ăn.”

    At le taimi nei, i le nuu o Vo-Duong (e masani ona taʻua o Tri village, Bắc Ninh itumalo), o loʻo faʻatulagaina pea e tagata i tausaga taʻitasi, i le amataga o le taumafanafana se tauvaga kite. O se numera tele o amateurs fa'apitoa i lenei ta'aloga sa masani ona auai i ai.

     KO mea ta'alo e tatau ona faia e tagata atamamai, popoto i le faiga fa'apea fo'i ma faiga fa'alelei.

     To le maea e fa'aaoga e si'i ai tama'i kite e fai i lamela manifinifi o “Jiang" (Dendrecalamus patelaris), lea e mafai ona suia i filo po o filo silika.

     WO manumanu tetele, o le faia o le maea ma le fa'avaa e mana'omia ai se galuega ma'oti e umi se taimi, e aofia ai le fa'aeteete tele.

     IE ui lava i le tele o le eseesega i le va o kite tetele ma laiti, e mafai lava e se tasi ona iloa le eseesega o ituaiga sili e lua: o mea e i ai le siʻusiʻu, ma mea e leai se siʻusiʻu.

     Wi le Vietnamese, o kites uma e le tutusa foliga e avatu e tagata ia i latou. Latou te fa'aalia le tele o mataupu ma foliga eseese, o le tele oi latou e fai ma sui o fetu ma manu.

     Wpo o le a lava le ita i o latou foliga, e aofia ai se faavaa e faia i le ofe ma ufiufi i “Giấy bàn" (pepa araisa). O se tamai maea e ta'ua o le “leo” o loo nonoa, i le mataitusi Y-foliga, i le ogatotonu tonu lava. O le tele o kites e faia e le au taʻalo, e masani ona iloa, ma e leai se tasi oi latou e faʻatau.

(Faʻavae i luga o se tusiga a Mr. Ngô Quý Sơn, lomia e le Indochina Institute for the Studies of Man)

 

I. Va'a e leai ni si'usi'u

a. Vang kite /Diều vàng

    To ia "Diều vàng” ua ta'ua o le kite faigofie. E foliga pei o se oviform ma apaau faaumiumi. Atonu tatou te feiloaʻi ma le tele tele”Diều vàng”, o nisi e oo atu i le 3 mita le umi ma le 1 mita le lautele. E mafai ona sii i luga ma lele maualuga se mea faapena, ae faafetai lava i le malosi o alii talavou malolosi.

 

 

 

 

 

 

b. le apaau apaau moa /Diều cánh cốc

     To ia "Diều cánh cốc” e faia i fa'asologa o ofe e lua e felavasa'i i le ogatotonu. O le faʻasologa faʻasolosolo e iai le foliga o le 8. O le faʻamaufaʻailoga e aofia ai se oval i lona pito i luga, ma se sikuea i lona faʻavae.

Ata 2: Moor.hen-kite

 

c. I'a kite /Diều con cá

Ata.3: I'a-lagi

     To lona ituaiga o kite e fa'atusa ai i'a e lua, e so'o fa'atasi. O le tasi e fa'apipi'i pepa i luga o i'a uma e lua ma teuteu i ni ata ina ia maua ai i le meata'alo foliga o ni i'a e lua.

 

d. Butterfly kite /Diều con bướm

     OI le ulu o le pepe, o le tasi e fa'apipi'i lamella e lua pi'o ma manifinifi o ofe, e fai ma sui o le iniseti.

Ata.4: Pepe-lele

 

e. Crow kite /Diều con quạ

   

 

 

 

 

To ia "Diều con quạ” e foliga e pei o le lele lele. Pau lava le eseesega o le "Diều quạ” e leai sona mata, e leai ni vae, e leai foʻi se suʻesuʻega. O lona tino e pei o se tafatolu umi.

 

 

 

f. Uiga “thập” kite /Diều chữ thập

   To ia o le ituaiga sili ona faigofie, lele e tamaiti i lalo ifo o le sefulu tausaga. O lona faavaa e aofia ai fasi ofe se lua e nonoa i se koluse. O le fasi ofe tūsa'o e fai si umi teisi nai lo le fa'alava.

 

g. Pillow kite /Diều cái gối

Ata.7: Aluga-lagi

   To lona ituaiga o kite e tutusa lelei lava ma le kite Europa (*). O lo'o iai lona foliga o se paipa fa'atusa ma sikuea e lua o lo'o fusifusia i tama'i ofe e fa, e fai ai lona fa'avaa. O pito e lua e toe maua i pepa. O le vaega o totoe e gaogao, e leai se tui ma leai se siʻusiʻu. O le aluga o loʻo lele i nuʻu o Nam Định.

 

II. Lago ma si'usi'u

a. Fa'amoe moega laupapa /Diều cánh phân

    To lona ituaiga o kite e foliga ose faatafafā, e punou māmā i ona pito e lua. O lona faavaa e fai si faigofie. O le tasi e pipii i lona itu pito i lalo se maea, e pei lava o isi ituaiga uma o kite, ma mulimuli ane, o le tasi e nonoa i ai se siʻusiʻu e faia i fasipepa e faʻapipiʻi i se vaega itiiti o le ofe.

 

b. Moon kite /O le mea lea

    To lona ituaiga o kite e foliga lapotopoto ma e aofia ai se tootoo tuusao lea ua mau ai se li'o ofe. E faai'u i se si'usi'u umi.

 

c. Scolopendrium kite /Diều con rết

    To lona ituaiga o kite e matua tele lava ma e maua e se tasi e lele i tafatafa o le taulaga o Nam Định, i le matafaga o le Vi Hoang vaitafe. O nisi tagata e talitonu o se mea fou a Saina, ma e taʻua o lea mea aua, a sii i luga i le ea, e foliga mai o se scolopendrium tele.

     Oi se vaega o le ofe e tasi le mita le umi, o le tasi e fa'apipi'i ni li'o ofe e lima o itu eseese.

    To le li'o tele i le ogatotonu o le isu o le manu. E lua li'o laiti i itu uma e lua o le isu o le manu e fai ma mata o le scolopendrium. E lua isi li'o laiti, tu'u i fafo o mata e lua, o taliga ia o le scolopendrium. I lalo o le isu, e fa'apipi'i ai e se tasi le arc ofe e fa'atusa ai le laugutu pito i luga o le scolopendrium, ae i lalo o mata, e fa'apipi'i ai e le tasi le isi arc lapo'a e fa'atusalia ai lona laugutu maualalo.

    Bi tua o le isu o le scolopendrium o se faasologa o isi li'o lea e eseese le numera i le va o le limasefulu i le onosefulu o latou, i le umi e o'o, i nisi taimi, limasefulu mita. O nei li'o e tutusa foliga ma le isu, ma e fusia faatasi i manoa e tolu. I le li'o mulimuli, e fa'apipi'i e se tasi ni fasipepa se lua e fai i le pepa po'o le silika mama, e fai ma antennae o le si'usi'u o le manu. O mea lapotopoto uma e toe maua mai i pepa mafiafia, ufiufi i le kelu persimmon, poʻo le siliki mata. O se mea fa'apitoa, o lenei ituaiga o kite e matua'i ese lava mai isi ituaiga o kite uma o lo'o fa'amatalaina i luga, e le gata ona e lapo'a tele ma sili atu ona lavelave, ae fa'apea fo'i i lona tagofiaina ma le faiga; mulimuli ane, ona o lona si'usi'u, e pei o le mea moni, i le taimi lava e lele i luga o le ea, o lenei siʻusiʻu, nai lo le alu ifo, ua lele maualuga agai i le lagi, e sili atu le maualuga nai lo lona ulu.

 

FAAMATALAGA :
¹: "đám riêu” i le Vietnamese o lona uiga o le lele o le kite maualuga i le lagi.
²: Ou te faafetai atu ia PAUL LEVY, Ulu o le Matagaluega Archeological o le Far-Eastern French School, o le na maua le agalelei e taʻu mai ia te aʻu e uiga i lenei mea tutusa.

FAAMATALAGA :
◊ Punavai: Le seti o “Tusi e Fa a Tết", Ass. Mai. Fomai i Talafaasolopito NGUYỄN MẠNH HÙNG, Peresetene o le Inisetiute o Vietnam Studies.

BAN TU THU
5 / 2023