O se Tala'aga o le SPRINGTIME MAGAZINE i COCHINCHINA - Vaega 1

Hits: 240

     NO le tele o tusitala tuai i le 30's ma le 40's ua talitonu mautinoa o Mr. DIỆP VĂN KỶ lava ia o le tagata na muamua faia le taulamua i le lolomiina o le uluai mekasini o le tautotogo, ina ua mulimuli i lona tausisia o le Press circle - e taʻua o le "Đông Pháp” thời báo (Farani Indochina time magazine) o le faipule o le taulaga NGUYỄN KIM ĐÍNH i le 1927.

     AE ui o lena mekasini sa umia e NGUYỄN KIM ĐÍNH – O lona faatonu o TRẦN HUY LIỆU – O le Taimi Pháp (Ata 1) o le mekasini tulaga ese lea na pipiimau i le fa'agaioiga a le atunu'u - lea na tupu tele le vevesi i lena taimi - o lea na fa'amaualuga ai le to'atele o tagata na talia ma faitau i ai. O le māfuaaga lenā, i le taufaaiʻuiʻuga o le 1927, na aliali mai ai le mekasini o le Springtime time, e laʻitiiti le aofaʻi o itulau ma le lapopoʻa masani, ua lomia i lanu mūmū ma le uliuli, ma na faatau atu loa.

     Hpe na fa'afefea ona fa'afeiloa'ia ma le māfana e le 'aufaitau mea o lo'o i totonu? Pe ona o le aliali mai o igoa iloga o faipule e pei o PHAN CHÂU TRINH, PHAN BỘI CHÂU, po o BÙI QUANG CHIÊU? O le mea moni o loʻo faʻamaonia le faʻafeagai - Na mafua ona o le "afaina" tusisolo NGUYỄN KHẮC HIẾU ma lana solo “Fiafia i le Tautotogo" (Chơi Xuân). Faitau le solo “Chơi Xuân” na tusia i se sitaili faigofie o le 30 ma le 40, atonu tatou te talitonu muamua, sa ia faamatala mai ia i tatou le fiafia ma le musumusuga a se tagata onā ina ua sasaa lana ipu uaina i le inu e tasi, ae e feteenai ma lo tatou talitonuga, o ia moni lava. faia, o se aotelega muamua o uiga eseese uma o le fiafia i le Springtime i vaitau uma o talafaasolopito, mai Saina i lo tatou atunuu. O nei mea uma ma lagona faʻaletagata, faʻapolokiki ma le militeri ..., faʻamoemoe e faʻaosofia le lotonuu.

     AI lena vaitaimi, e ui ina ua uma ona faasaolotoina mai sootaga a Saina ma Saina na tusia tusitusiga Vietnamse, o lenei tusisolo na naunau e taitaia se olaga Farani ma aoao e tautala Farani, e le mafai lava ona motusia lana "fausaga tutusa” na oo mai ai foliga o le Thikon Chung (Lolo Faavavega) lomiga i le tautotogo i le 1929 – E faanoanoa ona o le Thikon Chung sa puupuu; na aliali mai ia Ianuari 7, 1929 ma maliu laʻitiiti lava ia Mati 25, 1930.

   The Thikon Chung i aso uma sa i ai se pea o distichs sili ona talisapaia e le au faitau i lena taimi:

  "Ua tatagi le logo o le taeao e momoli atu ai i o tatou uso a tagata ia moomooga lelei mo aso fiafia e tolu. Ona o le popole tele ma le tumu i le alofa mo si o tatou atunuu tuai, matou te faamoemoe o le a tele ni avanoa lelei e maua i nei aso tautotogo.. "

    A e faapena foi le mataupu a TRẦN THIỆN QUÝ – pe a pule i le Trung Kii (Fa'aituau) i aso uma, sa matua talisapaia o ia e le au faitau, ae ina ua auai i le Công Luận, na mou malie atu ai lona talisapaia.

 

 

     To le lomiga o le tautotogo – na lomia i lena tautotogo – e ui ina fa’amanino ma fa’apupulaina – e tatau lava ona fa’asoa le i’uga o le atunu’u i vaitau eseese o tala fa’asolopito. O le taimi muamua o le vaitaimi o le faaletonu o le tamaoaiga - ma i le lomiga o le tautotogo na lomia ia Fepuari 14, 1931, na faitio ai le tusitala o NGUYỄN VĂN BA, le faatonu, e uiga i le pagatia o tagata i Cochin Saina i lana tusiga ua faaulutalaina: “Tết o le tausaga mulimuli ma Tết o lenei tausaga”. Sei o tatou toe faitau se palakalafa, tumu i le le mautonu, i lana tusiga ina ia mafai ona faʻatusatusa i se parakalafa alofa-ola. Toa Taa NGUYỄN KHẮC HIẾU na tusia i lana tusiga ua faaulutalaina: “Fiafia i le tautotogo”, na taʻua i luga.

   "... A o matou fiafia i le taimi mulimuli o Tet, sa matou mautinoa uma o le a mafai ona matou fiafia i le taimi Tết o lenei tausaga, ae matou te leʻi faʻamoemoe e faʻapea. I le tausaga ua teʻa e leʻi i ai se matou taimi Tết pei o lenei tausaga Tết taimi ma taʻu le mea moni, matou te leʻi maua lava se taimi Tết tutusa i le talafaasolopito o Cochin Saina.".

             O le a le faanoanoa o lenei tausaga Tết taimi?  
            O le a le faanoanoa o lenei taimi Tân Vi Tết?

     Ii le 30's, e le tele ni nusipepa na tusia i "E leai" (gagana fa'a-Latini), e ui lava na masani tagata tusitala i upu latini. Faatasi ai ma na nusipepa e le masani ai, o le Thần Chung i aso uma na sili ona mataʻina.

     AMo le vaega o tagata talafou o loo tusia nusipepa ma mekasini i le tautotogo, o le Công Luận (Manatu Lautele) sa i ai i aso taitasi se taiala iloga: o le i ai o se vaega eseese o faatonu mo lomiga taitasi o le tautotogo – mo se faataitaiga o le lomiga faapitoa o le tautotogo o le tausaga 1931 na tusia e faatonu NGUYỄN VĂN BA ma PHÚ ĐỨC. Faatasi ai ma lomiga faapitoa o le tautotogo na sosoo ai na oo mai ai le taimi o VÕ KHẮC THIỆU, DIỆP VĂN KỶ, sosoo ai ma TRẦN THIỆN QUÝ.

     Ae ui ina talisapaia e le au faitau ao latou i ai pea i le Thần Chung i aso uma - o le vaega Kỷ, le mamalu o Ba na faaitiitia ina ua latou o atu e galulue mo le Công Luận i aso uma.

    "... Aua e te mafaufau i aso mamao, talu mai le tausaga mulimuli o Tân Vi (1871) e oo mai i le taimi nei, ina ua uma ona i ai i lalo o le French Protectorate, sa ola fiafia tagata uma i Cochin Saina, ma o taimi uma lava e sau ai Tết, e inu tagata e faafeiloai fiafia. o le tautotogo seia oo i le tausaga mulimuli (1930), ina ua le fiafia ma pisi le siosiomaga ma vaaiga e pei o aso ua mavae, ae mai le fitusefulu i le valusefulu pasene o le siosiomaga Tết o loʻo mafai lava ona iloa.

    So'o se tasi e fanau mai i lenei nu'u e iloa lea. Ae ui i lea, ua suia mea uma i lenei taimi Tân Vi Tết, e mafai e se tasi ona fai mai o le tausaga na teʻa nei na faʻasefulu a matou gaioiga ae o lenei tausaga e leai se matou mea e tasi. I le tausaga talu ai, o se faleoloa e faʻatau atu silika i luga o le auala o Catinat e mafai ona faʻatau atu i aso taʻitasi le fa pe lima selau piastres o silika, i lenei tausaga, e mafai ona faʻatau atu na o le tolusefulu pe fasefulu piastres i le aso. Ua faitio tagata uma e uiga i le feiloai ma le leiloa... "

     "... O le isi mafuaaga o lenei tulaga e mafua mai i faafitauli na tutupu talu mai le tausaga talu ai. "

     Be tatau ona tatou iloa e le o nusipepa ma mekasini uma o le tautotogo na pauu i se “vaivai ma faanoanoa” o le tulaga, e pei ona iai nisi o i latou, faatasi ai ma o latou manatu mamao, na valoia ai se lumanai lelei. Sei o tatou toe faitau se itulau o le Trung Lập (Fa'aituau) mataupu tau tautotogo tusia e TRẦN THIỆN QUÝ ma lomia ia Ianuari 21, 1933. Na ia nono mai se faaupuga Farani e taʻu mai ai suiga o le manuia ma le paʻu, avanoa ma mala - o se filosofia e faavavau.

 

   "... E iai se upu a le Farani e faapea: “O se matagi leaga e le agiina se tasi”. O iinei, o le lelei e tuai ona oʻo mai, ae e iloa e tagata uma e iai moni lava.   

   “A leai pe fa’afefea ona iloa nei e o tatou tagata Anamese le gaosiga o fasimoli, lalaga totini, fai seevae laupapa, ma seevae pa’u; o le tele naua o galuega taulima sa fa’aagaga muamua mo Saina. Ae afai e leai, fa'afefea la ua iloa nei e o tatou tagata Anamese le tatalaina o faleaiga, fale kofe, ma le fa'atau atu o le supo Saina ma saimini Saina.. " 

    A i nai tausaga mulimuli ane, o le nusipepa na tuuina atu le tele o "saʻolotoga” o lea na amata ai ona atiina ae aemaise lava i tausaga 1938-1939. Peitaʻi, ina ua pa le taua, e tele nusipepa na taofia le tumau ma le tele o tagata talafou na puʻea ma falepuipui. O le nusipepa pa'u i se tulaga mata'utia. I lena taimi, sa mafai e tagata ona vaʻaia na o ni nusipepa e pei o Điện Tín (Tagata Telekalafi), Sai Gòn (Saigon), Truyền Tin (Fesootaiga) ma Dân Báo (Nusipepa a tagata).

     We faatatau i le Dân Báo (Nusipepa a Tagata) - Talafou BÙI THẾ MỸ na lomia faasalalau 3 sosoo mataupu tau tautotogo: i le 1940-1941-1942. E ese mai ia i latou, o mekasini a ĐẶNG NGỌC ÁNH ma MAI VĂN NINH na lomia lomiga e 3 i tausaga sosoo 1943-1944 ma 1945.

    If le loto maulalo”leo” na faaalialia i se taimi o faigata tau tamaoaiga, ona oo mai lea o le vaitaimi o le taua, o lea lava leo na tautuaina ai le toatele ma o latou mafaufau ita. Sei o tatou toe faitau se tala na lomia i luga o le .Iện Tín i 1945.

  "... E na o tagata na faamalumalu i lalo o se lua e mafai ona iloa le loloto o le eleele; ma e na o i latou na o i le sami e mafai ona iloa le tele o le sami. I le 6 tausaga ua tuana’i, sa pei le tatou atunu’u i se va’a e tu i tai, a’o i uta o lo’o i ai lava se tama’i lua e malu ai.. "

   PO le le atoatoa o tagata e aofia ai le manatu faapea o isi tagata ua sili atu ona faamanuiaina nai lo i latou lava, ae o le mea moni, i aso taitasi, latou te mauaina le tele o faamanuiaga nai lo o latou uso a tagata. Po o le a lava le itiiti o le faamanuiaga, e tatau ona tatou lagona le fiafia i le mauaina, aua na faia e i tatou lava e pei o le malutaga, e ui lava ina vaapiapi, e tetee atu i le malosi o le matagi, faapea foi ma fasi pomu maai.

   To le tulaga i CochinChina lea o HỒ BIỂU CHÁNH o se tasi o molimau faʻasolopito.

    Lagai atu i Hanoi - o le moega pepe o le atunuu atoa - na maua e le au tusitala, e ala i mekasini e pei o Tri Tân (Malamalama i le Fou), Thanh Nghị (Manatu Lautele), Trung Bắc Chủ nhật (Aso Sa Tutotonu ma Matu) tuua i tua mo lo tatou tupe maua se oa tele o pepa, faaaoga mo le nusipepa ma Li'o tusitusi. Tu'u sa'o mataupu o le tautotogo o Trung Bắc Chủ nhật, Phong Hóa ma Ngày Nai na manumalo i le mafaufau o le au faitau Saina Cochin.

… ua toe faafou…