O le Penina o Sasaʻe Sasaʻe - O LE FUAFUAGA TATAU (Vaega 1)

Hits: 737

TRUC NGUYEN PHAN Son
TUYET PHAN LA

       E ala i le matauina o tulagavae Fossilized i le malaga i Saute, lea na tuua ai lo latou faailoga i luga o le laueleele o Saigon Gia Dinh - e tatau ona tatou talanoa e uiga i tagata Viet sa masani ona nonofo i nuu i tua o Vietnam (P.1) e fa'asolo mai i Matu i totonu. Na latou aumaia ma i latou le uiga faʻamautu e pei o se atavali o se auala o loʻo i ai nei na tuʻua ia i matou e Farani (P.2) – O nei tagata na siiina a latou pepe ma faatutu o latou tulagavae i le malaga agai i Saute i ala papa.

Gaoioiga i nuu i tua i Vietnam
Ata 1: Gaoioiga i nuu i tua i Vietnam - Fautuaga masani e faʻatuina ai se olaga nofo nofo i luga o le Ala i Saute (Punavai: Gaston Donnet – En Indo-Chine – Cochinchine, Cambodge, Annam, Tonkin – Société Francaise d'Editions d'Art Paris – p.10)

Auala i nuu i tua i Vietnam
Ata 2: Auala i nuu i tua i Vietnam

        O tulagavae ia o tagata uma o loʻo amoina a latou fanau i tauau ma fai pisinisi faʻatauvaʻa, o loʻo 'oti lauulu poʻo le faʻafefe o taliga (P.3) i tafatafa o le auala mai taliga o tagata (P.4 ma le P.5) poʻo le tu mo sina taimi e tu ai, nofo i lalo e taʻitaʻia "se ola le mautonu". (P.6)

Tagata uma o le aiga
Ata 3: Tagata uma o le aiga (Punavai: Gaston Donnet – En Indo-Chine, Cochinchine, Cambodge, Annam, Tonkin – Société Francaise d'Editions d'Art Paris – p.10)

faiʻoloa
Ata 4: faiʻoloa (Punaoa: En Indo-Chine, Cochinchine, Cambodge, Annam, Tonkin - Gaston Donnet)

Aveese le cerumen
Ata 5: Aveese le cerumen

      O laina o tagata malaga mai o ni tagata masani e feoai i luga o latou vae, pe o ni tagata tamalii e amoina i luga o moega ma faʻafefe. (P.7)

     I totonu o nei solo a tagata sa i ai tamaiti An Nam (P.8) i lena taimi na faʻatasi ma o latou matua ma matua matutua e mulimuli i tulagavae i Saute.

Olaga leai ni fale ma le le mautonu
Ata 6: Olaga leai ni fale ma le le mautonu (Punavai: Gaston Donnet)

Tauaveina i luga o palaka ma pala
Ata 7: Tauaveina i luga o palaka ma pala (Punavai: Wilder ludlum
Brown “O le tala lea a Amerika”)

Fanau fanau
Ata 8: Fanau fanau

  I le lotolotoi o le vaega o tagata i Saute e le gata na sopoia atumauga po o Mauga o Truong Son, sa i ai tagata na folau i a latou vaa e sopoia vaitafe, vaitafe (P.9) ina ia siitia atu i Thanh Hoa1 (i 934) ina ua sola ese mai amo Saina; Sa faaauau pea ona latou agai i Saute agai atu e amata mai Thuan Hoa (i 1425), Quy Nhon (i 1471), Phu Yen (i 1611), Nha Trang (i 1653), Chan Lap Region (i 1658), Đong Nai (i 1680), Phan Thiet (i 1693).

Va'a fa'afiafia i tafatafa o vaitafe
Ata 9: Va'a fa'afiafia i tafatafa o vaitafe (Punaoa: En Indo-Chine, Cochinchine, Cambodge, Annam, Tonkin - Gaston Donnet4 – Société Francaise d'Éditions d'Art Paris, P.28)

        Mulimuli ane, o nei tulagavae na faʻasolo atu i lalo i le fanua o Bien Hoa ma Gia Dinh, o lona uiga, Saigon, o le punavai, e faʻaauau ai i lalo i itulagi e taʻua o Itumalo e ono i Saute. Talafaasolopito ua faamaumauina e faapea:

        I le tausaga 1698, Nguyen Huu Canh alu i Saute mo se asiasiga asiasi. Na ia vaaia o lenei fanua na atiina ae mo le faitau afe o maila ma o le faitau aofaʻi o tagata 40.000 aiga. Na ia faavaeina Itumalo o Gia Dinh e pulea 2 itumalo:

        Phuoc Long (o lea la o Bien Hoa) ma Tan Binh (o Saikona nei). Lenei Eria o Saigon faaloaloa mai le Vaitafe o Saikona i le Vam Co Dong Vaitafe.

       E tusa ai foi ma le tala faasolopito, Mac Cuu, o se taʻitaʻiʻau o le malo o Ming na sola i Vietnam i le 1708. Na ia ofo atu Ha Tien teritori i le Alii Nguyen. Na sosoo ai ma mea na tutupu i le tausaga 1732 ina ua faatuina e le Alii Nguyen Itumalo o Dinh Vien ona fausia ai lea Itumalo o Long Ho (mulimuli ane o Vinh Long). I le 1756, Itumalo o Truong Don na faavaeina ma mulimuli ane nofoia Long Ho (mulimuli ane o Dinh Tuong). I le 1757, Dong Khau, Tan Chau, ma Chau Doc na faavaeina itumalo. Talu mai lena taimi, ua maeʻa uma le itulagi i saute e ala i le agai i Saute.

       E tusa ai ma le Gia Dinh fanua ta'ua o le Itumalo, lea sa aofia ai itumalo e pei ona tatou iloa: 1. Itumalo o Phien Tran (Saigon); 2. Itumalo o Tran Bien (Bien Hoa); 3. Dinh Tuong Post (Dinh Tuong); 4. Itumalo o Long Ho (Vinh Long, An Giang); 5. Itumalo o Ha Tien.

       E tusa ai ma tala faasolopito, sa i ai se feteenaiga i totonu i le va o le Nguyen Alii ma le Tay Son fitafita. Mulimuli ane, na ave e le aiga o Nguyen le laueleele uma i saute e aofia ai Gia Dinh. O le faʻaaogaina o le mea na tupu ina ua taulaʻi le Tay Son i le tau faasaga i le Qing O osofaʻiga i le itu i Matu o loʻo faʻatulagaina poloaiga i matu, na ave e Nguyen Anh ia Saigon ma fausia ni 'olo e puipuia ai le Tay Son mulimuli ane.

     Ae ui i lea, na taʻu mai foi e le talafaasolopito ia i matou sa i ai muamua se agai i saute lea na tumau mo 700 selau tausaga mai le 11 i le 18 senituri. Talu mai lena taimi, teritori o Vietnam na fa'alauteleina ma o lo'o iai pea e o'o mai i aso nei. O le a le manatu na tulai mai ina ia suia tulaga e faalautele ai le tuaoi e pei ona taʻua i luga? Pe sa'o ea e fa'afetai i le fa'amatalaga: "E mafai ona avea le cordirella transversal tulaga ese o se nofoaga e fa'atupu ai le fa'aauau" (ie. O le mauga o Hoanh e mafai ona avea o se nofoaga saogalemu e faavavau). O le faamatalaga lea o le tali lea e Nguyen Binh Khiem a Alii Nguyen Hoang i lona faanoanoa na sau ai e fesili mo lana fautuaga (ua sauaina ma aveesea uma le malosi e Trinh Kiem). Talu mai lena taimi, na amata ai e le Alii Nguyen Hoang ona tulagaaao agai i saute ina ia maua e lana fanau matutua se itulagi tele ma filemu.

O le "Hitch Hike Passenger" - Le Tolu Bag Ogre

       I le faʻatulagaina o le faʻasologa faʻasolopito, tele o tulagavae fa'atosina ua tuua i tua ma le taimi. Faatasi ai ma nei mea, e tusa ai ma punaoa faʻamaumauga, o le Tolu-Ao OgreO tulaga lapopoa o vae na mafai ona iloa lelei. Sa malaga o ia i le afa atoa o le malaga a le atunuu mai le Tutotonu i Saute.

       le Tolu-Ao Ogre na tu mo sina taimi i luga o le laueleele o Saikona e foliga mai e aoina fatu lelei pe a faatusatusa i penina na tuu i totonu o taga e tolu—e faatusa i le “tolu ato saito lapopoa e tolu” – o le Tolu-Ao Ogre na fa'aogaina nei fatu fatu e lulu ai i luga o fanua tetele i le Itumalo e ono o le itu i Saute.

      Talu ai nei, o se tala i le susunuina o le Thien Mu Pagoda2 i le taʻua o le tala faasolopito o le Hue Buddhism na taʻua, “Sa ia faia Faiga Faʻasaʻo, feoaʻi solo i nuʻu e aisi mo ni meaʻai; sa masani ona ia amoina i luga o ona tauau ni ato se tolu: o le tasi o loo i ai meaai e le o ni fuamoa ua faapaiaina e tagata, lea na talia ona tuuina atu mulimuli ane i e matitiva; o le lona lua o lo'o iai mea'ai e fai ma ana mea'ai; o le lona tolu pito sili ona telē, sa tautau i le pito o le taualuga o le pagoda sa fai ma malutaga e nofo ai i le po.”

       Toe tasi lava, o le tala lea ua faaulutalaina: O le Tolu-Ao Ogre pei o le sili sili Trung Dinh3, o le tusitala lea, i lana malaga i le fanua Hue Citadel, na ia taʻua: “…O le Three-Bag Ogre agalelei ma agalelei sa alofagia e tagata, aemaise lava tamaiti, ona sa masani ona ia avatu ia i latou keke, taaalo ma tausia i latou… O ia o se monike faamaoni ma amio lelei. O lana 'ava pupuni fa'atasi ai ma lana amoina o ni ato na fa'aali ai le fe'ai ma fa'aaoga e tagata lona ata e fa'amata'u ai tamaiti.

        Ae maise, i O se Nuu o Cuu, na tuuina mai e se tagata ao aoina nisi faamatalaga: “…Dai Cang Shrine – o se nofoaga uiga ese… sa i ai se tagata o lo o ave ni ato e tolu; sa masani ona aisi o ia mo ni meaai; ina ua oo i le po, ona toe foi lea o ia i le malumalu e moe ai. I lona taunuu mai, sa masani ona pipii atu tamaiti ia te ia ma taaalo ma ia… Sa ia tuu foi i totonu o ana ato ma ave solo. Sa alolofa tagata uma ia te ia.

        E ese le manaia o lea puna tala faasolopito o faamatalaga! Ae ui i lea, o Mr. Ogre e tolu ua i ai se isi uiga ofoofogia, o lona uiga, sa ia te ia se “talaʻaga” olaga e tusa ai ma se faamoemoega uiga ese – faalelalolagi ma faavae! Ae ui i lea, e masani lava i se olaga faʻafefe o tagata i le E ono Itumalo Fanua i Saute. Na faailoa foi e Mr. Henry Oger, na faaalia e se tagata suʻesuʻe i Sasaʻe lenei peresona i lana ata olaola faatasi ma le faatulagaga lona lua. O le Tolu-Ao Ogre na foliga mai o se tagata lauiloa na tafe atu i sootaga vavalalata ma Viet Nam talafaasolopito mai Saute i Matu.

        le Tolu-Ao Ogre ua avea ma "afa-atua, afa-tagata”; ae o le "tagata"vaega e sili atu pe itiiti ifo"tiapolo” uiga. O lona uiga: I le va o “tagata moni"Ma le"tiapolo moni"Ma le"agaga paia” sa iai le tuaoi.

… Faaauau …

VAAI ATILI:

O le Penina o Sasaʻe Sasaʻe - O LE FUAFUAGA TATAU (Vaega 2)

FAAMATALAGA:

1. Ina ua uma Vuong Hong Sen – Saigon Anamua – Fale Lomiga a Dong Nai 2004 – itulau 60 – 61.

2. Ina ua uma Thai Loc- O le susunuina o Thien Mu Pagoda (Vaega 1) Tuoi Tre Aso Sa 7/8/2016 (Page 13). 

3. Fai mai Mr. Thai Loc, “Mr Bugbear is Trung Dinh Monk”, (Tuufaatasi mulimuli), Autalavou, aso 10-8-2016.


FAAMATALAGA FAAOPOOPO
:

4. Gaston Bonnet (1867-1908), Farani, Tusitala – Sao i le “Petit Dauphinois","afiafi"ma sa avea ma tusitala o taua mo"Taimi"- Knight o le Legion of Honor (Source: Bibliothèque National de France – bnf.fr).

Letters Faʻamau faʻailoga, faʻamaufaʻailoga, ma lanu lanu e seti e Ban Tu Thu.

◊ Ata 1, 2 - Faʻavae: Saigon - Le Penina o Sasaʻe Mamao - HUNG NGUYEN MANH, Polofesa Lagolago Polofesa o Talafaʻasolopito - TRUC NGUYEN PHAN SON.

Image Faʻaalia ata - Punaoa: AF Decoly - Alexandre Francis Decoly -

O le alii o Decoly na te aoina ni atigipusa o postales ma faʻasalalau ata - i le uliuli ma le paʻepaʻe ma le lanu - i Saigon mai le 1905 i le 1924 ae le o ia o se pueata ae ua naʻo se fai pisinisi. O ata o Mr. Decoly's cartes postales ma le faʻailoga o se tamaʻi pagoda i le tulimanu o le kamupani a Mr. Decoly, ona avea ai lea o le faʻailoga o le malumalu 'olo ma faʻailoga o le "Edition La Pagode Saigon". E tusa ai ma le 1910 Indochina Yearbook, o Decoly na nofo i le 36 Legrand de la Liraye, "Decoly, emple de commerce" (o le auala nei o Dien Well Phu) - Punavai: hiepblog.wordpress.com - Nguyen Duc Hiep, Atmospheric Scientist, Ofisa o le Siosiomaga & Tofi, NSW, Ausetalia.

BAN TU THU
10 / 2019

(Asiasi taimi 2,773, 1 asiasiga i aso nei)