O LE KOMUNI o 54 ETHNIC GROUPS i VIETNAM - Vaega 1

Hits: 556

PHAM DUC THANH, Dr. Assoc. Polofesa1

O le S-foliga sautesasae Asia atunuu

    Viatename o se S-foliga-malo e ufitia le itu i sasae o 331,041 sikuea kilomita o le Faʻa Penenula Indochina. Ua faaeeina i ni laufanua eseese: vaomatua ma mauga, ogatotonu, manino, sami, motu ma se tele tele konetineta.

    Viatename o loʻo i totonu o le fatu o Sautesasae Asia, fesoʻotaʻiga i le itu i sautesasaʻe o le Europa konetineta.

    O atumauga ma maupuepue e aofia ai le tolu vaefa o teritori a le atunuu. I le Matuaemaise le Northwest, o mauga maualuluga. Le Hoang Lien Alo Faʻafoe2, fesoʻotaʻi le Ma Vaitafe Vaʻa3 ma le itu i matu Truong Alo Faʻatonu4, o ViatenameO le itulagi e sili ona faigata ona maua ona o le selau o tumutumu maualuluga ma atumauga e vavaeʻese ma faʻalavelave ai fesoʻotaʻiga i le va o vaega eseese. Tufaina o le itu i saute Truong Alo Faʻatonu2, mauga faʻasolosolo malie atu i sisifo, ma avea ai se maualuga tele basalt igoa Tay Nguyen5 (Ogatotonu o Nofoaga maualuluga, ona tamoʻe lea i le itu i sasaʻe o South Vietnam a o le i auai i le lautele Mekong Delta6.

    Vaitafe i le Northwest pei o le Da (Lanu uliuli), Hong (Lanu mumu), Lo, Ma Vaitafe, taufetuli uma i matu-sisifo-sasaʻe faʻatonuga. Ole fesoʻotaʻiga vaitafe mafiafia i le pito i luga e fesoasoani e fausia vanu o soʻo se lapoʻa. Alluvial laueleele ma vaitafe nofoa o loʻo ufiufi i se mafiafia vaega o siliva maualuga-faʻalelei talafeagai mo le totoina-araisa faifaatoaga. Ole taua foʻi o nei nofoaga e faʻamamalu ai, e fausia ai se ata manino ma aganuu.

   I le itu i matu o Vietnamese Tutotonu, o mauga e momoʻe i le sami. O vaitafe pupuvave tafe tafe aveina itiiti aluvium ma e le mafai ona fausia tele delta. Mai le itu i saute i le itu i saute, ae ui i lea, i tafatafa o vaitafe agaʻi i sasaʻe, o vaitafe e pei o Se Bang Phay7, Se Bang Hieng Poko8, ma Serepok9 tafe agai i sisifo agai i totonu Laos10 ma Cambodia11 ia auai i Vaitafe o Mekong12 a o le i toe sau i totonu Viatename mea latou te fausia ai le tele o lafulemu Mekong Delta13.

    Viatename ei ai vai teritori tele, o se gataifale laina o sili atu 3,200 kilomita ma o se tele lapoʻa sima, o lo o aofia ai le tele o punaoa taua e aofia ai ma le malosi o punaoa o mea tau o le gataifale.

O se Vaʻaiga Manaia o Eseʻese Vaega

    Viatename o se atunuʻu tele-ituaiga. E tusa ai ma le faasilasilaga aloaia a le Malo, Viatename ua 54 ituaiga ituaiga e i ai le Vietnamese (Kinh) o le tele. E tusa ma le 14% o le faitau aofaʻi o tagata e vaiti a atunuʻu. I le taimi nei, o nei faʻapotopotoga o se faitau aofai o tagata 12 miliona. Faalagolago i gagana, vaega, ituaiga Viatename ua faʻavasegaina i vaega valu gagana:

  1. le Viet-Muong (o vaega e fa):  Vietnamese (Kinh), Muong, To, ma Faamalosi.
  2. le Tay-Tai (valu vaega): Tay, Thai, Nung, Bo Y, Giay, Lao, Lu, ma O San Chay.
  3. le Moni-Khmer (21 vaega): Kho Mu, Khang, Mang, Xinh Mun, Bru-Van Kieu, Ta Oi, Co Tu, Ho Re, Gie Trieng, Ba Na, Xe Dang, Brau, Ro Mam, Mnong, Ma, Co Ho, Xtieng Cho Ro. Tagata Khmer, ma Le Du.
  4. le H'mong-Dao (tolu vaega): Hmong, Dao, ma Pa Ona.
  5. le Malayo-Polinesia (lima vaega): Gia Rai, Ede, Chu Ru, Raglai, ma Cham.
  6. le Han (tolu vaega): Hoa (Han), ngai, ma San Diu.
  7. le Tibeto-Burma (ono vaega): Ha Nhi, Phu La, La Hu, Cong, Lo Lo, ma Afai o le.
    8. Isi: Co Lao, La Chi, Pu Peo, ma La Ha.

… Faʻaauau i le vaega 2…

FAAMATALAGA:
1 : PHAM DUC THANH (1944, Hai Phong) - Associate Professor, Ph.D., sa avea muamua ma Faʻatonu o le Inisitituti Sasaʻe Suesuega Institute (1994-Mati 2006); Maliu mai le taua tulaga pe a maeʻa Sini Geneva 1954, sa faʻauʻu mai le aʻoga maualuga i le 1963 ma lesitala ai, ona faʻateʻa lea i le 1968, ma pasi mai loa le suʻega ulufale i Hanoi Iunivesite o TekonolosiVasega 13, Faiaoga o Talafaasolopito, ma faʻauʻu mai le iunivesete i le taimi o le O le malo o Amerika'taua sili ona faʻaleagaina i le Matu (tuai o 1972), ona toe foi lea e galue i le Vietnam History Institute. Ia Iuni 1973, sa avea o ia ma tagata faigaluega a le Komiti Suesuega a Sasaʻe Asia, nafa ma Cambodia's fanua suʻesuʻega, ma na tofia ai e avea ma Ulu o le Matagaluega o Faamatalaga Punaoa (i 1978). I le 1983, o le Inisitituti Sasaʻe Suesuega Institute na faʻavae i luga o le faʻavae o le Komiti Suesuega a Sasaʻe Asia ma sa ia pule i le Cambodia Research Department Pule ma le Saienisi Fono failautusi o le Inisetiute. I le 1986, faʻatasi ai ma se suʻesuʻega i luga o le Aso nei o Cambodian History, na ia puipuia ma le manuia lana faʻailoga faafomaʻi ma amata ona faʻamaonia lona igoa i le lalolagi faasaienisi.

    Toe foi i le Czechoslovakia ina ua mavae se vaitaimi umi o le faʻailoga fomaʻi, i le 1991, na siitia o ia i le Sui Faatonu ona sosoo ai lea Faʻatonu o le Southeast Asia Research Institute (i 1994) ma nofo ai pea i lenei ofisa seʻia oʻo i lona litaea (Mati, 2006).

    Le tele o tausaga o galulue ma le Inisitituti, ma suʻesuʻega o atunuʻu i le itulagi, aemaise i le atunuʻu o CambodiaFaapitoa. O le PHAM DUC THANH ei ai le tele tele o le saienisi suʻesuʻega galuega: 1) Ole tele o Setete-tulaga autu pei o: O le matafaioi a atunuʻu tetele i le atu Asia-Pasefika; 2) O se paranesi poloketi o se suʻesuʻega polokalama i onapo nei capitalism ma se tutoatasi autu taʻua oO fesoʻotaʻiga a ASEAN i le muamua sefulu tausaga o le 21st seneturi”Lea na ia pulefaamalumalu ai; 3) Fua minisita-tulaga tulaga poloketi luga o mataupu e pei o: Vietnam-Laos sootaga i le talafaasolopito faʻagasologa, Vaitaimi o Vietnam ma Lao, Asia-Pacific Economic Community (APEC), Development Triangle Vietnam-Laos-Cambodia,…; 4) Tuʻufaʻatasia e faʻatino ni numera o paʻaga galulue faʻatasi ma faʻalapotopotoga faʻavaomalo e fausia se leo i le va o tagata suʻesuʻe; 5) E tusa ma le 10 tusi (tusia eseese ma soofaatasi) pei o le: "Talafaasolopito o Cambodia"(1995), "Vietnam-ASEAN sootaga“,…; 6) E tusa ma le 30 tala faʻasalalau lolomiina i totonu ma atunuʻu mamao mekasini mekasini.

    E ui lava e matua pisi lava lana galuega pule, Assoc. Polofesa Dr. PHAM DUC THANH o loo faʻaaluina lava le taimi e aʻoaʻo ai tautalaga i tamaiti aʻoga mai le Faiaoga o Talafaasolopito, o le Matagaluega o Oriental Studies at Le Iunivesite Aoao o Hanoi (nei o le Iunivesite o Social faasaienisi & Humanities, Vietnam National University, Hanoi, nisi o iunivesete i Ho Chi Minh City… Na ia taʻua foi: "O se masani a se aʻoaʻoga na fesoasoani tele i galuega suʻesuʻe i mataupu e fesoʻotaʻi ma le vaega suesue".

Pham Duc Thanh, Assco. Polofesa PhD - Holylandvietnamstudies.com
PHAM DUC THANH, Assoc. Polofesa PhD - Tusi ma Suesuega.

2 :… Faʻafouina…

VAAI ATILI:
54 Ẻthnic Groups Vietnam - Faʻatomuaga.
Le FAʻAFESEOTAIGA O 54 ETHNIC GROUPS i Vietnam - Vaega 2.
Le BA NA Community o le 54 Ethnic Groups i Vietnam.
◊ Vietnamese faʻamatalaga (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 1.
◊ Vietnamese faʻamatalaga (vi-VersiGoo):  CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 2.
◊ Faʻamatalaga Vietnamese (vi-VersiGoo):  54 Dan toc Viet Nam.
◊ Faʻamatalaga Vietnamese (vi-VersiGoo):  Nguoi BA NA trong Cong dong 54 Dan toc an Vietnam.

BAN TU THU
06/2020

FAAMATALAGA:
'Punavai:  54 Vaega a Tagata i Vietnam - VNA Thong Tan Publishing House, Hanoi, 2008.
◊ O upusii uma ma tusitusiga faʻamau na faʻatulaga e Ban Tu Thu - nai lodiavietnamhoc.com

(Asiasi taimi 2,583, 1 asiasiga i aso nei)