O LE KOMUNI o 54 ETHNIC GROUPS i VIETNAM - Vaega 1
Hits: 556
PHAM DUC THANH, Dr. Assoc. Polofesa1
O le S-foliga sautesasae Asia atunuu
Viatename o se S-foliga-malo e ufitia le itu i sasae o 331,041 sikuea kilomita o le Faʻa Penenula Indochina. Ua faaeeina i ni laufanua eseese: vaomatua ma mauga, ogatotonu, manino, sami, motu ma se tele tele konetineta.
Viatename o loʻo i totonu o le fatu o Sautesasae Asia, fesoʻotaʻiga i le itu i sautesasaʻe o le Europa konetineta.
O atumauga ma maupuepue e aofia ai le tolu vaefa o teritori a le atunuu. I le Matuaemaise le Northwest, o mauga maualuluga. Le Hoang Lien Alo Faʻafoe2, fesoʻotaʻi le Ma Vaitafe Vaʻa3 ma le itu i matu Truong Alo Faʻatonu4, o ViatenameO le itulagi e sili ona faigata ona maua ona o le selau o tumutumu maualuluga ma atumauga e vavaeʻese ma faʻalavelave ai fesoʻotaʻiga i le va o vaega eseese. Tufaina o le itu i saute Truong Alo Faʻatonu2, mauga faʻasolosolo malie atu i sisifo, ma avea ai se maualuga tele basalt igoa Tay Nguyen5 (Ogatotonu o Nofoaga maualuluga, ona tamoʻe lea i le itu i sasaʻe o South Vietnam a o le i auai i le lautele Mekong Delta6.
Vaitafe i le Northwest pei o le Da (Lanu uliuli), Hong (Lanu mumu), Lo, Ma Vaitafe, taufetuli uma i matu-sisifo-sasaʻe faʻatonuga. Ole fesoʻotaʻiga vaitafe mafiafia i le pito i luga e fesoasoani e fausia vanu o soʻo se lapoʻa. Alluvial laueleele ma vaitafe nofoa o loʻo ufiufi i se mafiafia vaega o siliva maualuga-faʻalelei talafeagai mo le totoina-araisa faifaatoaga. Ole taua foʻi o nei nofoaga e faʻamamalu ai, e fausia ai se ata manino ma aganuu.
I le itu i matu o Vietnamese Tutotonu, o mauga e momoʻe i le sami. O vaitafe pupuvave tafe tafe aveina itiiti aluvium ma e le mafai ona fausia tele delta. Mai le itu i saute i le itu i saute, ae ui i lea, i tafatafa o vaitafe agaʻi i sasaʻe, o vaitafe e pei o Se Bang Phay7, Se Bang Hieng Poko8, ma Serepok9 tafe agai i sisifo agai i totonu Laos10 ma Cambodia11 ia auai i Vaitafe o Mekong12 a o le i toe sau i totonu Viatename mea latou te fausia ai le tele o lafulemu Mekong Delta13.
Viatename ei ai vai teritori tele, o se gataifale laina o sili atu 3,200 kilomita ma o se tele lapoʻa sima, o lo o aofia ai le tele o punaoa taua e aofia ai ma le malosi o punaoa o mea tau o le gataifale.
O se Vaʻaiga Manaia o Eseʻese Vaega
Viatename o se atunuʻu tele-ituaiga. E tusa ai ma le faasilasilaga aloaia a le Malo, Viatename ua 54 ituaiga ituaiga e i ai le Vietnamese (Kinh) o le tele. E tusa ma le 14% o le faitau aofaʻi o tagata e vaiti a atunuʻu. I le taimi nei, o nei faʻapotopotoga o se faitau aofai o tagata 12 miliona. Faalagolago i gagana, vaega, ituaiga Viatename ua faʻavasegaina i vaega valu gagana:
- le Viet-Muong (o vaega e fa): Vietnamese (Kinh), Muong, To, ma Faamalosi.
- le Tay-Tai (valu vaega): Tay, Thai, Nung, Bo Y, Giay, Lao, Lu, ma O San Chay.
- le Moni-Khmer (21 vaega): Kho Mu, Khang, Mang, Xinh Mun, Bru-Van Kieu, Ta Oi, Co Tu, Ho Re, Gie Trieng, Ba Na, Xe Dang, Brau, Ro Mam, Mnong, Ma, Co Ho, Xtieng Cho Ro. Tagata Khmer, ma Le Du.
- le H'mong-Dao (tolu vaega): Hmong, Dao, ma Pa Ona.
- le Malayo-Polinesia (lima vaega): Gia Rai, Ede, Chu Ru, Raglai, ma Cham.
- le Han (tolu vaega): Hoa (Han), ngai, ma San Diu.
- le Tibeto-Burma (ono vaega): Ha Nhi, Phu La, La Hu, Cong, Lo Lo, ma Afai o le.
8. Isi: Co Lao, La Chi, Pu Peo, ma La Ha.
… Faʻaauau i le vaega 2…
FAAMATALAGA:
1 : PHAM DUC THANH (1944, Hai Phong) - Associate Professor, Ph.D., sa avea muamua ma Faʻatonu o le Inisitituti Sasaʻe Suesuega Institute (1994-Mati 2006); Maliu mai le taua tulaga pe a maeʻa Sini Geneva 1954, sa faʻauʻu mai le aʻoga maualuga i le 1963 ma lesitala ai, ona faʻateʻa lea i le 1968, ma pasi mai loa le suʻega ulufale i Hanoi Iunivesite o TekonolosiVasega 13, Faiaoga o Talafaasolopito, ma faʻauʻu mai le iunivesete i le taimi o le O le malo o Amerika'taua sili ona faʻaleagaina i le Matu (tuai o 1972), ona toe foi lea e galue i le Vietnam History Institute. Ia Iuni 1973, sa avea o ia ma tagata faigaluega a le Komiti Suesuega a Sasaʻe Asia, nafa ma Cambodia's fanua suʻesuʻega, ma na tofia ai e avea ma Ulu o le Matagaluega o Faamatalaga Punaoa (i 1978). I le 1983, o le Inisitituti Sasaʻe Suesuega Institute na faʻavae i luga o le faʻavae o le Komiti Suesuega a Sasaʻe Asia ma sa ia pule i le Cambodia Research Department Pule ma le Saienisi Fono failautusi o le Inisetiute. I le 1986, faʻatasi ai ma se suʻesuʻega i luga o le Aso nei o Cambodian History, na ia puipuia ma le manuia lana faʻailoga faafomaʻi ma amata ona faʻamaonia lona igoa i le lalolagi faasaienisi.
Toe foi i le Czechoslovakia ina ua mavae se vaitaimi umi o le faʻailoga fomaʻi, i le 1991, na siitia o ia i le Sui Faatonu ona sosoo ai lea Faʻatonu o le Southeast Asia Research Institute (i 1994) ma nofo ai pea i lenei ofisa seʻia oʻo i lona litaea (Mati, 2006).
Le tele o tausaga o galulue ma le Inisitituti, ma suʻesuʻega o atunuʻu i le itulagi, aemaise i le atunuʻu o CambodiaFaapitoa. O le PHAM DUC THANH ei ai le tele tele o le saienisi suʻesuʻega galuega: 1) Ole tele o Setete-tulaga autu pei o: O le matafaioi a atunuʻu tetele i le atu Asia-Pasefika; 2) O se paranesi poloketi o se suʻesuʻega polokalama i onapo nei capitalism ma se tutoatasi autu taʻua oO fesoʻotaʻiga a ASEAN i le muamua sefulu tausaga o le 21st seneturi”Lea na ia pulefaamalumalu ai; 3) Fua minisita-tulaga tulaga poloketi luga o mataupu e pei o: Vietnam-Laos sootaga i le talafaasolopito faʻagasologa, Vaitaimi o Vietnam ma Lao, Asia-Pacific Economic Community (APEC), Development Triangle Vietnam-Laos-Cambodia,…; 4) Tuʻufaʻatasia e faʻatino ni numera o paʻaga galulue faʻatasi ma faʻalapotopotoga faʻavaomalo e fausia se leo i le va o tagata suʻesuʻe; 5) E tusa ma le 10 tusi (tusia eseese ma soofaatasi) pei o le: "Talafaasolopito o Cambodia"(1995), "Vietnam-ASEAN sootaga“,…; 6) E tusa ma le 30 tala faʻasalalau lolomiina i totonu ma atunuʻu mamao mekasini mekasini.
E ui lava e matua pisi lava lana galuega pule, Assoc. Polofesa Dr. PHAM DUC THANH o loo faʻaaluina lava le taimi e aʻoaʻo ai tautalaga i tamaiti aʻoga mai le Faiaoga o Talafaasolopito, o le Matagaluega o Oriental Studies at Le Iunivesite Aoao o Hanoi (nei o le Iunivesite o Social faasaienisi & Humanities, Vietnam National University, Hanoi, nisi o iunivesete i Ho Chi Minh City… Na ia taʻua foi: "O se masani a se aʻoaʻoga na fesoasoani tele i galuega suʻesuʻe i mataupu e fesoʻotaʻi ma le vaega suesue".
2 :… Faʻafouina…
VAAI ATILI:
' 54 Ẻthnic Groups Vietnam - Faʻatomuaga.
' Le FAʻAFESEOTAIGA O 54 ETHNIC GROUPS i Vietnam - Vaega 2.
' Le BA NA Community o le 54 Ethnic Groups i Vietnam.
◊ Vietnamese faʻamatalaga (vi-VersiGoo): CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 1.
◊ Vietnamese faʻamatalaga (vi-VersiGoo): CONG DONG 54 DAN TOC Vietnam - Phan 2.
◊ Faʻamatalaga Vietnamese (vi-VersiGoo): 54 Dan toc Viet Nam.
◊ Faʻamatalaga Vietnamese (vi-VersiGoo): Nguoi BA NA trong Cong dong 54 Dan toc an Vietnam.
BAN TU THU
06/2020
FAAMATALAGA:
'Punavai: 54 Vaega a Tagata i Vietnam - VNA Thong Tan Publishing House, Hanoi, 2008.
◊ O upusii uma ma tusitusiga faʻamau na faʻatulaga e Ban Tu Thu - nai lodiavietnamhoc.com