Aiseā e fai ai e tagata FIRECRACKERS i TIME?

Hits: 2193

HUNG NGUYEN MANH¹

   E mafua ona o le faʻatupuina o masi e aumaia ai se lagona o le fiafia, fiafia ma faʻaolaina mo le Vietnamese. Mo lena mafuaaga, e faʻaupuina foi e tagata ni masi i taimi e pei o faʻafiafiaga, faaipoipoga ma faʻanoanoa.

    Ae ui i lea, e mafai e se tasi ona mautinoa o lenei aganuʻu o loʻo i ai foi se uiga faʻatautuu:

     O se tala tuai, ua faamaumauina i le galuega ua faaulutalaina “Kinh sở tuế thời ký” (Kalena o le laueleele o Kinh Sở), e faitauina faapea: O agaga leaga ma aitu i luga o mauga e fiafia e fai mo latou tino o tagata ola. Latou te faatupuina le tele o ma'i mata'utia, e masani ona o'o mai ai le oti, ae e matua fefefe lava i le fa'atupuina o masi. O le mea lea, e mana'omia e se tasi na'o le fa'amumuina o le tele o masi e tape ai. O lenei tala tuai na ta'u mai ia i matou e se toeaina tagata a'oga Confucian, ae matou te lagona e tatau ona matou toe faia se suʻesuʻega, aua o loʻo avea pea ma autu o le tele o felafolafoaiga.².

SƠN THẢO Tiapolo

    Fai mai le tala, i aso ua mavae sa i ai se tiapolo e igoa Sơn Thảo lea sa masani ona faalavelave i tagata i le aso muamua o le tausaga. A o fefefe temoni i le pa, sa saunia e tagata ni faagaau ofe ma nonoa i pito uma e lua ma sasaa vai i totonu e ala i pu tuia ona taofi lea o le lua. Pe a amata le tausaga fou, latou te tutuina se afi i luma o o latou fale ma lafo i ai paipa. Ua pupuna le vai ma pa ai paipa Sơn Thảo sola. I se taimi mulimuli ane, faatasi ai ma le mea fou o le fana, e ta'avale ai le mea faapapa i le tele o vaega o manoa ofe ma maua ai se pulou fana e mafua ai se pa tele pe a mu. E sola mamao atu pea le tiapolo.

TẾT Paa

   Talu mai lena taimi, ua faʻaaogaina e tagata le masani o le tutuina o mea faʻafefe i le afiafi o le tausaga fou, i le itula o suiga. I aso nei, ua toetoe lava a leiloa lena taua paia, na o le tuʻuina atu o le tuai ma le faʻafeiloaʻiga o le tausaga fou o loʻo tumau pea. O le tu masani o le tutuina o mea faapapa e masani lava.

    O mea faapapa e Tết ma Tết o mea faapapa. I le agai atu i le amataga o le seneturi, sa matou vaaia pea le foliga o le fuse fuse, na gaosia e le Quảng Se faleoloa, o lo o iai, upu e fa “Liên thăng báo hỉ”(alu e fa'ailoa se tala o oloa) (Fig.1). Ua tatou le toe va'aia le ituaiga o mea fa'apapa e fai i Nuu o Thị Cầu.

    O lea ituaiga o mea faapapa e iai lona fusu e tuu i le ogatotonu o lona tino ma e taua foi moligao. E iai le masani a lenei nuu o le faia o se tauvaga mo le tutuina o mea faapapa. O lo’o tautau se fa’apapa tele i luga o le pou fu’a, o lo’o fa’aaoga e tagata o le nu’u moliga’o moliga’o, latou te faia i latou lava i ni fasipepa fa’amu e lua, e togi ai i luga, ma taumafai e tape le fa’apapa tele. O le tagata e manuia e setiina le afi tele e manumalo.

   Ae, sa i ai tausaga e leʻi faigofie tele le manumalo i le taui ma e tatau i le faʻalapotopotoga faʻapitoa ona tuʻuina atu i se josstick.

    le O ni tagata at Itumalo o Hoà Bình i le itu i matu o le ogatotonu - e iai le tu masani o le fanaina o le "tụ” e pei o se ituaiga o fana i le taimi o suiga o se tu masani e taʻua o le fanaina o le “chàng tịch” nai lo le tuu o mea faapapa…

    E le gata i O Le Cầu, o lo'o i ai fo'i le tele o isi nofoaga e mafai ona gaosia a latou lava mea fa'apapa e pei o Bình Đà (Talofa), Đồng Kỵ (T.L.M. Ninh). O le fa'apa'ina o masi e fai si fa'alialiavale ma ituaiga uma o mea fa'apapa o lo'o i ai igoa malie. E ese mai i ituaiga o loʻo i ai igoa e pei o le lapopoa, laʻititi, pupuu, umi, tūsaʻo, faalava, o loʻo iai foʻi igoa "u'u"(Boom) mea faapapa,”tép"(laʻitiitī lava) mea faapapa,”vịt"(pato) mea faapapa,”cay"(pou) mea faapapa,”faafetai lava"(papa maʻa) mea faapapa,”coi"(moli) mea faapapa,”trúc” ofe samasama) mea faapapa…

   Aemaise, i le Nghe An, Itulagi o Hà Tĩnh e le gata i le fanaina o masi, ae o loo tafana foi le “.loi"(tuʻipomau) o mea faapapa lea e matua tele ai le sosolo ma le fefe tele o manu lalata-e alu ese ai ma le fale ma toe foi mai pe a uma. O le Tt. O lea, o le fuaiupu "Tamomoe pei o se taifau fefe i le pomu".

“LÓI” FIRECRACKERS (Fa'apāpā logonoa)

   I aso anamua, o tagata i le nuu i tua o Nghệ Tĩnh sa fa'aaogaina e gaosia ai i latou lava se ituaiga o mea faapapa e ta'ua o le “loi"(faʻalogo) ie o se ituaiga e sili atu nai lo le "pu"(gogolo) mea faapapa. Na fa'aaoga e tagata o lenei itulagi le suau'u castor ua fa'afefiloi ma le pauta o mea fa'apapa, ona latou faia lea o se fuse ma fa'atumu uma i totonu o se paipa ofe e tusa ma le 15cm le umi. O le fa'agao'o lea e iai lona pona e tusa ma le 2 pe 3 cm le lautele. Faatasi ai ma lenei mea, ua fausia e tagata i nuu i tua le "loi"(faʻalogo) mea faapapa lea e maua ai se pa'u tutuli, i lena taimi, i le itulagi o Đức Thọ, Linh Cảm, sa i ai le tu masani o le tauia o tagata e faʻamalosi e ulu loloto i tua poʻo tuafale o fale o tagata mauʻoa ma le tele o taifau feai e faʻamalamalamaina lenei ituaiga o "loi” o mea faapapa i le Po o le Tausaga Fou. Afai e oso aʻe le aiga ona o le taalili o le logonoa, o le a avea lenei mea moni ma faailoga lelei mo lenā aiga mauʻoa. O lē e tutuina le afi e tatau ona faailoa atu o ia i lē e ona le fale ina ia maua ai se taui. I se isi itu, afai o mea faapapa e gugu e le mafai ona pa, ona pau lea o le faafitauli o le solomuli ona o le fefe ne'i maua se sasao mata'utia.

   I aso nei, i Viatename, o le tu masani o le tuʻuina o mea faʻafefe ua faʻaumatia (talu mai le Ất Hợi-tausaga o le Pig 1995). E tatau i aiga ta'ito'atasi ona sainia se fa'amatalaga e fa'amautinoa ai o le a le tu'u ai ni mea fa'apapa i lona tulaga. O tagata e nofosala i le tutuina o mea faapapa po o ai lava e tatau ona matua faasala. O se lomiga i HaNoi ua taofia mo le leai o se naunautaiga e lagolagoina le poloaiga a le setete e faasaina ai le tapeina o mea faapapa. Fai mai tagata i Saigon muamua, o se poloaiga e faasa ai le tapeina o mea faapapa na tuuina mai talu mai le tausaga. Faʻafetai (Tausaga ole isumu 1960). I lena taimi, o i latou ua le usitaia lena poloaiga sa le gata ina sala tupe ae sa taofia foi ma taofia i le falepuipui. Saigon Alm-fale⁴.

    O fuaiupu tutusa nei mo O le Tt, ua fa'apolopolo mo ē tauaso, o lo'o fa'ailoa mai pea vala fa'avae e lua; le leo o mea faapapa ma le O le pou:

    “I le afiafi o le aso lona tolusefulu o le sefululua masina o le masina, a o savalivali, e lei mafaufauina le aa e le vae o le tagata. O le pou ma ua iloa e se tasi: Ah! o le O le Tt!

    I le taeao o le aso muamua o O le Tt e lagona e se tasi le leo o mea faapapa ma iloa ai: Oi! Ua oo mai le tautotogo!”

    O le "pháo trúc"(ofe samasama) o mea faapapa o le ituaiga lea e faia i le paipa ofe samasama, faatumu i le sulfur ma le koale vaivai, ma poloka i itu uma e lua, ona feulaina lea e ala i se fuse e maua ai se boom tele. O lenei ituaiga e taua foi "bộc trúc"(ofe pa) o lona uiga "pháo trúc"(talu mai le senituri lona 7, na faia ai e tagata Saina le pauta fana ma faaaogā e fai ai masi).

    Faatasi ai ma mea faʻapipiʻi taʻua i luga o loʻo faʻatupuina ai le tele o paʻu poʻo se salvo of booms (phao tàng) e iai foʻi le "phao hoa cà","pháo hoa cải"(o mea faapapa e tuuina atu moli lanu pe a ta). O ia ituaiga o mea faapapa e tutusa lelei ma le afi. Ina ia faia, e fa'aaoga e tagata o le nu'u ni fa'a'afu fafine, fa'aofuina mau i le pauta fa'afefiloi ma le pefu u'amea ma le fago.

    I luga o le Tausaga fou's afiafi, e uliuli le lagi e pei o le vaitusi, pe a sasaa, o nei ituaiga o mea faapapa e maua ai moli lanu e feilafi e pei o le lilac ma le fugalaau kapisi. O lanu mumu ma le lanumoana e gaosia e nei mea faapapa e mafua ona o le pefu u'amea ma le sooga o lo'o i ai.

FAAMATALAGA:
¹ Polofesa Lagolago HUNG NGUYEN MANH, Doctor in Phylosophy of History.
² Fai mai G. PISIER – “Indochine” Numera 75-76 aso Fep.12, 1942 – Itulau 17,18, ma le 19.
³ Fai mai TRẦN XUÂN TUY, “Tết Firecrackers” – Vinh College Issue of Giáp Thìn Spring, Saigon 1964 p.46.
⁴ TRẦN XUÂN TUY – Tết Firecrackers Vinh College Intramural magazine a le Association of Former Students at Vinh College – Lomiga tautotogo o le Giáp Thìn Year 1964, p.46.

BAN TU THU
01 / 2020

FAAMATALAGA:
'Punavai: Vietnamese Tausaga Fou Tausaga - Faʻailoga Tele - Fagaloa Prof. HUNG NGUYEN MANH, Fomai o Phylosophy i Talafaasolopito.
◊ O ata mataga ma ata sepia ua uma ona saunia e Ban Tu Thu - nai lodiavietnamhoc.com

VAAI I LE ALO:
'  Mai Ata tusi i le amataga o le 20 seneturi i tu ma masani faaleaganuu ma le tausamiga.
'  Faʻailogaina o le upu "Tết"
'  Tausaga Fou Tausaga Fou
'  O atugaluga mo tagata e faʻataunuʻuina - Manatu mo KITCHEN ma CAKES
'  Manatuga mo tagata e faʻasaga i ai - Manatu mo MARKETING - Fuaiupu 1
'  Manatuga mo tagata e faʻasaga i ai - Manatu mo MARKETING - Fuaiupu 2
'  Popolega o TAGATA TAGATA - O atugaluga mo Dept totogiina
'  I LE VAEGA TAITAI O LE AUFAITAI: O SE NOFOAGA O PARALLEL FAʻAVAE
'  O le fata o le Lima fua
'  O Le Taunuu o le Tausaga Fou
'  TUPE MAU - Vaega 1
'  Le Faʻavae o Atua o le umukuka - Vaega 1
'  Le Faʻavae o Atua o le umukuka - Vaega 2
'  Le Faʻavae o Atua o le umukuka - Vaega 3
'  Faʻatali mo le TAUSAGA FOU - Vaega 1
'  Totogi faʻamaonia mulimuli i CÔ KÍ "(le faletua o le failautusi) i le aso lona Lua o TulT
'  Ae le i amataina le GALUEGA - Vaega 1
'  Vietnam Lunar New Year - vi-VersiGoo
◊ ma isi