TUSI - Cochinchina - Vaega 1

Hits: 479

MARCEL BERNANOISE1

I. Faʻafanua Faʻafanua

TULAGA, EKA

    O le itumalo o Cho Lon [Chợ Lớn] lea e aofia ai le eka o le 121441 hectares, o loʻo i le itu i Saute-sasaʻe o Cochin-Saina. E auvai ma o lona teritori ua na o se fanua laugatasi tele e aunoa ma se vaomatua po o se eleele maualuga; e fa'aalia i ou mata e pei o se fanua tele e tuaoi i Sasa'e e le itumalo o Giadinh [Siaosi], i Sisifo e le itumalo o Faleʻolo [Taina An], lea e oʻo atu i le faasolosolo malie mai le North-West i South-East, o se mamao e 60 km, mai le tuaoi o le itumalo o Tay Ninh  [Tây Ninh] i le Sami Saina i le fetaulaiga o Sasa'e vamco [Vaa Cỏ] ma le Soirap [Soài Rạp].

tau

    Ona o lona tulaga, o le tau, vevela ma susu, e tutusa ma le tele o isi itumalo o Cochin-Saina, ma e fai sina ita i le itu i Saute e tuaoi o le sami. I se tasi upu, o le tau o se soifua maloloina ma e leai se faʻamaʻi faʻamaʻi poʻo se maʻi soʻo se mea e maua iina.

FUAFUAAGA

    O sasaʻe vamco [Vaa Cỏ], o se tasi o vaitafe taua o Cochin-Saina e mulimuli i le itu i saute o le itumalo o Cho Lon [Chợ Lớn] i lona umi atoa, o lona tuaoi masani ma itumalo o Gokong e [Lau Afioga] ma Faleʻolo [Taina An]. O lenei vaitafe tele ma le tafe masani e mafai ona folau i vaega uma e sopoia ai le teritori o le itumalo. E maua i lona auvai agavale se numera tele o fa'atasi. E ese mai le itu i sasae vamco [Vaa Cỏ] e tatau ona tatou taʻua le rach Cangiuoc [Cikon Giuộc] lea ua faateleina e le pese Ong Lon [Ông Lớn] ma le vao Cau Tram [rạch Cầu Tràm] lafo ia lava i le sami Saina e latalata i le gutu o le vamco [Vaa Cỏ]. Le raeh Cangiuoc [Cikon Giuộc] ua tuufaatasia i le Soirap e le rach Vang [faafetai Vàng] ma le vao Cau Doi [rạch Cầu Đôi]. E le gata i lea, e tatau lava ona tatou ta'ua le alia o Kinh Nuoc Mang [Kinh Nước Mặn] e tuufaatasia ai le itu i sasae vamco [Vaa Cỏ] i le Cangiuoc [Cikon Giuộc] vaitafe. O le fe'avea'i o va'a i luga o lenei alāleo e taua tele.

SAUNOAGA

    O le nofoaafi mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i Mytho sopoia le itumalo o Cho Lon [Chợ Lớn] i lona lautele, mulimuli i le auala Colonial Nu. 16 mai Cho Lon [Chợ Lớn] Aai i Benluc, lea e sopoia ai le vamco [Vaa Cỏ] i se alalaupapa u'amea tele, le tuaoi o le itumalo o Faleʻolo [Taina An]. O lenei nofoaafi e iai le tautua i aso uma e fa nofoaafi.

II. Pulea Mataʻitusi

PULEGA LAUTELE

    O le pulega o le itumalo e tutusa ma isi itumalo o Cochin-Saina. O loʻo faʻatonuina e le pule o le aufaigaluega lautele, o le aliʻi sili o le itumalo, o ia, i le taimi lava e tasi, o loʻo faʻafaigaluegaina i galuega a le Peresetene o le komisi a le malo o le taulaga o Cho Lon [Chợ Lớn]. O Ofisa Su'esu'e o lo'o fa'atotonugalemu uma mataupu fa'ale-provini o lo'o i totonu o le taulaga o Cho Lon [Chợ Lớn] lava. E pei o isi itumalo na te faʻaaogaina se paketi tutoʻatasi, faʻatulagaina ma palotaina e lana fono a le itumalo, o le pule o ia (o le ulu o le itumalo) o le pule o lenei paketi lea e aofaʻi, mo le tausaga 1925, i le 355.240 $.

    O le fono a le itumalo e aofia ai sui e toasefululua, poo faipule, e fai ma sui o itumalo e 12; o nei faipule e filifilia e alii sili. O lenei fono faaitumalo e toe filifilia se vaega i le lua tausaga.

FAATONUGA A LE MALO

    At Fulama [Phú Lâm], o se nuu e 3 kilomita mai Cho Lon [Chợ Lớn], o loʻo i ai se aʻoga nofotumau e faʻatasi i ai se aʻoga mo teineiti laiti. O lenei fa'alapotopotoga o lo'o fa'atonuina e se faia'oga, e fesoasoani i ai se faiaoga papalagi ma se tama'ita'i faiaoga. Ua molia foi le pule o le sehool i le asiasia o aoga uma o le itumalo. E iai fo'i a'oga tulagalua i Duc Hoa [Hoc Hoà], Tan Phu Thuong [Tân Phú Thượng], Atuaen [Gò Đen], Cangiuoc [Cikon Giuộc], Rachkien [Rại Kiến], Faʻapea [Ua ou iloa] ma isi nofoaga, taape i le vaega tele o nuu, lea e tatau ona faaopoopo i ai se A'oga Free ma se fa a'oga a le aulotu.

FESOASOANI FAMA'I

    O tulafono fa'alesoifua maloloina a le itumalo o lo'o i lalo o le ta'ita'iga a se foma'i Europa, fesoasoani i ai se fesoasoani ma e 8 tagata tausi falema'i. Falema'i ma fale failele ua fa'apipi'i i Cangio [Silasila], Faʻapea [Ua ou iloa], Rachkien [Rại Kiến], Duc Hoa [Hoc Hoà], Fulama [Phú Lâm], ma i le aai sili.

    Tele tui fa'avaitaimi o lo'o faia i totonu o nu'u. O lo'o tufatufaina fua e le Setete le quinine i le faitau aofa'i o nu'u i tua ina ia tau ai le fiva marsh-five. O lo'o iai fa'atosaga fa'amaonia i totonu o itumalo tutotonu o lo'o auai fa'afalepuipui i fale tumaoti fa'apea fo'i ma fale failele.

... Faʻaauau ...

BAN TU THURU
12 / 2019

FAAMATALAGA:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Painter, na fanau i Valenciennes - o le itu pito i matu o Farani. Aotelega o le olaga ma galuega:
+ 1905-1920: Galue i Indochina ma vaaia le misiona i le Kovana o Indochina;
+ 1910: Faiaʻoga i le Far East School o Farani;
+ 1913: Suesueina o aganuu ma le lolomiina o le tele o tusiga sikolasipi;
+ 1920: Na toe foʻi ane i Farani ma faʻatulaga ni ata faʻataʻitaʻi i Nancy (1928), Paris (1929) - ata na tusia e uiga ia Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, faʻapea foi ma nisi o faʻamanatuga mai Sasae Mamao;
+ 1922: Lomiaina o tusi e uiga i mea teuteu i Tonkin, Indochina;
+ 1925: Manumalo i se faʻailoga taua i le Faʻaaliga o le Kolone i Marseille, ma galulue faʻatasi ma le tusiata o Pavillon de lʻIndochine e fausia se seti o mea totino i totonu;
+ 1952: Maliu i tausaga 68 ma tuua ai se tele o atavali ma ata;
+ 2017: Na faalauiloaina ma le manuia e lana augatupulaga lana aʻoga atavali.

FUAFUAGA:
◊ Tusi “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng Đức] Publishers, Hanoi, 2018.
wikipedia.org
'Faʻaiʻu ma faʻamafaʻamauina O upu Vietnamese o loʻo faʻapipiʻi i totonu o faʻasologa o upusii - na faatuina e Ban Tu Thu.

VAAI ATILI:
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 2
SAIGON - La Cochinchine
COCHINCHINA

(Asiasi taimi 2,366, 1 asiasiga i aso nei)