BIEN HOA - Cochinchina

Hits: 658

MARCEL BERNANOISE1

I. Faʻafanua Faʻafanua

TULAGA

     O le itumalo o Bienhoa [Tusi a Mamona] ua noatia i le itu i matu e le malo o Kemupotia, i saute-sasaʻe ma sisifo, e itumalo o Baria  [Faʻatau] ma Giadinh [Siaosi], i sasae, e le malo o Annamite, ma i sisifo, e itumalo o Thudaumot [Na Maua] ma Giadinh [Siaosi]. E umi le 110 kilomita ma e lautele le 90 kilomita. I matu-sisifo ma sisifo-sisifo o Bienhoa [Tusi a Mamona] o le palapala e aofia ai le eleele enaena, o le oneone oneone-oneone ma le itu i sasaʻe-i saute-sasaʻe ua mūmū i le lanu (i le itu i saute-sasaʻe)uʻamea maaleale-maaleale). O le vaitafe sili ona taua o le Dong Nai [Nng Nai], o lona mafuaʻaga i le pito i matu o le laufanua o Lang Biang [Liang Biang] (Annam [Nam Nam]). Ina ua mavae le malaga atu i le teritori tutoatasi o le Mois ma le vaomatua, ma i le faia o le tele o le paʻu, e ulu atu i Cochin-Saina e le Motu o le Binh Tuy [Bishh Tuy] (Bienhoa [Bien Hoa]).

FUAFUAGA O FESOOTAIGA

    E ese mai i vaitafe, o le itumalo o Bienhoa [Tusi a Mamona] ua i ai se fesoʻotaiga lautele o auala, e maua ai auala faigofie o fesoʻotaʻiga i le va o itumalo eseese o le Kolisi, faapea foi ma le tele o nofoaga o le itumalo. O loʻo i ai foi se laina nofoaafi mai Saigon [Tagi Maʻesuʻe] i Fiafia [Phan Thiet] lea e ufiufi ai le umi atoa o le itumalo, o se mamao o le silia ma le 100km.

MANATUGA MATAFAIFAIFAIFAIFAIFAIFAIFAIGALFULAGA - FAʻAALIGA GALUEGA

    Faatasi ai ma lona matagofie matagofie, o lona vaomatua e tumu i taaloga, o le itumalo o Bienhoa [Tusi a Mamona] e matua taua lava i tagata tafafao maimoa ma taʻaloga. O malaga autu e: O le pau o Trian [Tire A] (35 km mai le taulaga autu ma le 65 km mai Saigon [Sài Gòn]), lea ua faatuina ai se fale e nofo ai, i lalo o le tausiga ma le tau o le itumalo. O nofoaga autu mo taaloga ma tulimanu: I sasae, o le Xuanloc [Xu'n Lộc] itu o Nui Chuachan [Mauga o Chua Chan], o le manogi o le Lagna [La Nga], i matu-sisifo i O se Binh [O se Pulu] ma lona siosiomaga.

II. Pulea Mataʻitusi

    O le itumalo e aofia ai cantons o Annamite, vaevaeina i totonu o nuu e 115, ma le 7 masina o pitonuu e 45 nuʻu. O le faitau aofai o tagata e 132000 e aofia ai le 125 Europa, 116000 Annamites, 11500 Mois, 2000 Chinese etc.

BIEN HOA

    O le taulaga sili o le itumalo, 30 km le mamao Saigon [Tagi Maʻesuʻe], i le itu taumatau o le vaitafe Donai [Nng Nai]. O lala uma o le auaunaga tau pulega o loʻo faʻatusalia. E i ai le faamasinoga faamasinoga ma le tele o malosiaga. O se kamupani o sharpshooters o loo i ai iinei i le falepuipui, ma o le vaega lona lua o le vaega o le Ea a le Indo- Binh Thanh [Bona Thnnh] talu mai le 1923.

III. Tamaoaiga Geography

FAATOAGA, RICE

    Ua uma ona taʻua o le palapala o Bienhoa [Tusi a Mamona] e le talafeagai lelei mo le galueaiina o araisa. E tusa ma le 30000 hectares o fanua o loʻo faʻaaoga mo riee-fanua. O le Itumalo o Bienhoa ma lona lautele o laufanua mumu lanu mumu, o le a, i ni nai tausaga, e taʻitaʻia ai le togavao o le hevea mo le gaosiga o gaʻo. E sili atu i le 32000 hectares ua faʻatagaina i kamupani a le au faifaatoaga. O le nofoaga moni na totoina e sili atu i le 8500 hectares, ma o le fuainumera o laau ua maeʻa pe vaeluaina e tusa ma le 795.553. I le 1924 o le gaosia o le paʻu mamago e sili atu ile 1.500 tone. Ua maeʻa ona pasia e le paʻu, ua toe faʻafoʻi atu e le kamupanī le faʻaaogaina oa latou faatoaga ma le faateleina o le latou nofoaga ma le tausiga.

ESEESE FAʻALEAGA - FAʻATASIINA O COCOA

    O le eleele papaʻu na faʻaagaga mo nei faatoaga e 1.500 hectares, lea e 800 hectares ua uma ona galue.

SUGAR CANE FUAFUAGA

    O nei mea e tusa ma le 1.100 hectares ma o loʻo iai i cantons o matu ma sisifo o le itumalo.

PALMS LAGOLAGO

    1.700 hectares o fanua o loo galueaiina, ma o le gaosiga faaletausaga o le 600.000 kilos. O isi togalaau e sili ona taua o: Teu, tapaa, apu, Aʻai (nati), fualaau aina ma fualaʻau.

PISINISI

    O loʻo i ai se pisinisi faʻamalosia pisinisi i totonu o le itumalo. E ese mai i le fesuiaiga o oloa o lo o faaaogaina i totonu o le itumalo, o felauaiga i laupapa e nofo ai i se tulaga taua tele. O vaomatua o Bienhoa e tuʻuina atu ituaiga eseese o laau (trac, cam-lai, ituaiga eseese o meaola, saʻo, ma isi.) ma o le laau e faʻaaogaina e sosaiete tau pisinisi ma tagata taʻitoʻatasi, o loʻo faʻaogaina ala tetele e tufatufa ai a latou oloa i isi itumalo o Cochin-China. Lona lua, o le maʻa ma le mea mulimuli ane, e matua taua tele fefaʻatauaʻiga.

ALAMANUIA

    O le galuega tau vaomatua na taua, i le 1923, mo fefaatauaiga taua: 47.000 kupita mita o fafie, 11.000 kupita mita o laupapa mo le fausiaina, 5.000 kupita mita o laupapa mo kamuta, 170 tone o malala, 120 tone o le pyrology. O se kamupani fou na faia talu ai nei, o le "Indo-Chinese Forest Co." At Pese Dinh [Tele Dinh], i le itu i sasae o le itumalo, lata ane i le tuaoi o Annam [Se igoa], e faʻaaogaina ai fefaʻatauaʻiga laupapa, faʻatasi ai ma mea faʻapitoa faʻaonapo nei (saw-mills-steam and electric motors, "materiel Decauville", ma isi.). O loʻo i ai se faʻataʻitaʻiga Saina i Binh Truoc. O le tausaga faʻaletausaga e oʻo atu i le 400 i le 450.000 lita o le ava malosi.

TULAGA FAʻAALIGA FAʻAFETAI

    E 330 le faʻaaogaina o meaʻai, e tusa lava pe naʻo le galue i le vaitau o selesele suka. O loʻo i ai se tagata lalaga Saina i le nuu o Binh Truoc o lo o ia te ia se fale gaosi laiti ma se masina faalemasina o le 3.500 mita o mea. E masani ona lelei ma e faʻatau atu i Bienhoa [Tusi a Mamona], Saigon [Tagi Maʻesuʻe] ma Cho Lon [Chợ Lớn]. O se fale gaosiga o le pulumu, o le mea lea a M. Prevot, o loʻo i ai i Phuoc Lea [Phước Lý].

MEA O FESOOTAIGA

    E tele naʻua. E ese mai le Saigon [Tagi Maʻesuʻe] - Fiafia [Phan Thiet], lea e ono taimi i le aso, i tua ma tua, e sefulutasi fale faʻavaʻa o taavale afi. I le isi itu, e leai ni pasese pasese i le itumalo. O vaa ma vaa mo le felauaiga o oloa eseese, o meaʻai, mulimuli ane, ipu, gaosiga, fua, ua faʻaaoga i le numera o le 1.700 e eseese i le tele.

IV. Talafaasolopito

    (…) Faʻapea Bienhoa [Tusi a Mamona] na faatoilaloina e le Alii o Hue [Hue] (Annam [Nam Nam]) Nguyen Hieu Vuong [Faʻatatau Talofa], i le nofoaiga a le tupu Le Than Ton [Lau Fetu Tôn] (1648-1663) ma nofoia e tagata o Quang Nam [Quang Nam], Quang Ngai [Quang Ngai] ma Ninh Binh [Ninh Bnnh]. E oo atu i le 1705, na faateleina lenei kolone i le taunuu mai o Chinamen, o le toesea o se autau i lalo o le General Duong Ngan Lich [Dương Ngân Lchch]. Faatasi ai ma le fesoasoani a nei tagata ulufale mai taua, na faʻamamaina ma faʻaleleia le atunuu. O fefaʻatauaʻiga ma alamanuia na faia ai le tele o auala, ma o le nuʻu o Ban Lan na avea ma nofoaga tutotonu faʻapisinisi, faʻateleina e fefaʻatauaʻiga o vaʻalele o tagatanuu eseese, lea na siitia ai le Dong Nai [Nng Nai] e faʻatau ai a latou oloa. Bienhoa- [Tānnh Tusi a Mamona] O Tinh e auai i le Annamites seia oo i le aso na nofo ai Farani i le 1861. I lalo o le pule Farani, Bienhoa Tinh [Tānnh Tusi a Mamona] na fausia i ni itumalo se tolu: Baria [Faʻatau], Bienhoa [Tusi a Mamona], Thudaumot [Na Maua].

BAN TU THURU
12 / 2019

FAAMATALAGA:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Painter, na fanau i Valenciennes - o le itu pito i matu o Farani. Aotelega o le olaga ma galuega:
+ 1905-1920: Galue i Indochina ma vaaia le misiona i le Kovana o Indochina;
+ 1910: Faiaʻoga i le Far East School o Farani;
+ 1913: Suesueina o aganuu ma le lolomiina o le tele o tusiga sikolasipi;
+ 1920: Na toe foʻi ane i Farani ma faʻatulaga ni ata faʻataʻitaʻi i Nancy (1928), Paris (1929) - ata na tusia e uiga ia Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, faʻapea foi ma nisi o faʻamanatuga mai Sasae Mamao;
+ 1922: Lomiaina o tusi e uiga i mea teuteu i Tonkin, Indochina;
+ 1925: Manumalo i se faʻailoga taua i le Faʻaaliga o le Kolone i Marseille, ma galulue faʻatasi ma le tusiata o Pavillon de lʻIndochine e fausia se seti o mea totino i totonu;
+ 1952: Maliu i tausaga 68 ma tuua ai se tele o atavali ma ata;
+ 2017: Na faalauiloaina ma le manuia e lana augatupulaga lana aʻoga atavali.

FUAFUAGA:
◊ Tusi “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng Đức] Publishers, Hanoi, 2018.
wikipedia.org
'Faʻaiʻu ma faʻamafaʻamauina O upu Vietnamese o loʻo faʻapipiʻi i totonu o faʻasologa o upusii - na faatuina e Ban Tu Thu.

VAAI ATILI:
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 1
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 2
SAIGON - La Cochinchine
GIA DINH - La Cochinchine
COCHINCHINA

(Asiasi taimi 2,136, 1 asiasiga i aso nei)