CHAU DOC - Cochinchina

Hits: 524

MARCEL BERNANOISE1

I. Mataʻitusi o le tino

    O loʻo i le itu i matu-sisifo o Cochin-Saina, le itumalo o Chaudoc [Châu Đốc] e noatia i le itu i mātū ma le itu i sisifo e le Malo o Kemupotia, i saute, e itumalo o Hatien [Hà Tiên] ma Rachgia [Rạch Giá], ma i sasaʻe, e itumalo o Longxuyen [Long Xuyên] ma Faleʻolo [Tane An].

OROMASI

     O lenei itumalo, lea e tusa ma le tusa ma le 275.876 hectares, o loʻo faia i luga o se vasa tele, ma le tele o mauga e fitu, o le pito sili ona maualuga o le Tele Cam [Faʻaipoipo] (880m), i se mamao e 40 kilomita mai le taulaga tele. I le lata ane o le taulaga sili, o le Nui sam [Núi Sam], o se mauga e laitiiti ifo, 232 mita le maualuga, i luga o le tumutumu o se fale na fausia i le 1896.

FUAFUAAGA

     O lala e lua o le vaitafe o Mekong e tafe atu i le lautele atoa o le itumalo, lea e lua foi auala tetele, o le Vinh Te [Vaaiga] taivai amata mai le Chaudoc [Châu Đốc] vaitafe 900m mai le mea e auai ai i le Faʻavae [Bassac] vaitafe, i le itu i matu o le taulaga, ona agai atu ai lea i sasae, i luga o le laufanua tele o Jones, e pasia i le va o mauga e lua, o le Nui Cau [Núi Cậu] ma le Nui Tapec [Núi Ta Béc], ma faaiʻu i le nuu o Chen Thanh. Le Vinh An [Vnn An] taila fesoʻotaʻi le Faʻavae [Basasa] vaitafe ma le tasi lala o le Mekong [Mê Kông] vaitafe, amata i le O Phumsoai [Phum Soài], e gata i le nuu o Long Phu [Long Phú], 100m mai le maketi o Tanchau Fua [Tân Châu]. E 17km le umi ma 15 mita le lautele.

tau

    Le tau o Chaudoc [Châu Đốc] e lelei le soifua maloloina, ma o le vevela e eseese i le 18 ma le 26 tikeri centigrade. E i ai se vaitau timuga masani mai ia Me ia Oketopa.

Auala

     O le itumalo o loʻo fesoʻotaʻiina e ala i fesoʻotaʻiga o auala, e aofia ai auala faʻa-colonial mai Chaudoc [Châu Đốc] i Longxuyen [Long Xuyên] (e le i tatalaina i le feoaiga), o le Chaudoc [Châu Đốc] i Hatien Auala [Hà Tiên], ma auala mai le itumalo Chaudoc [Châu Đốc] i Tinhbien [Tian Binê], ma mai Chaudoc [Châu Đốc] i Tanchau Fua [Tân Châu]. O le taulaga autu e 177 kilomita le mamao Pnom Penh [Peni Pênh], 127km mai le Hatien [Hà Tiên], 112km mai Bockor, ma 270km mai Saigon [Siii Gnn]. Pe a Longxuyen [Long Xuyên] i Sateka [Sa Đéc] auala ua tatalaina, Saigon [Sài Gnn] o le a na o le 225 kilomita mai le taulaga tele.

II. Pulea Mataʻitusi

     O le itumalo o Chaudoc [Châu Đốc] ua vaevaeina i le 12 cantons, ua fausiaina i totonu o le 4 itumalo, i le pito i luga ua tuu ai le pulega a le malo. Itumalo e fa o:

  1. le tuuina atu o Chauphu [Châu Phú];
  2. o le Tanchau Fua [Tân Châu];
  3. o le Tinhbien [Tieth]];
  4. o le Triton [Tri Tôn].

III. Tamaoaiga Geography

FAATOAGA

     O le itumalo e mafai ona vaevaeina i ni vaega se lua, o itumalo maualalo ma itumalo. O le suka ma le maile e fausia ai le togalaau sili,

a) Alaisa: Ua ola le araisa Chaudoc [Châu Đốc] e tele ituaiga: araisa "i le vaitau" "araisa", "late" rice and rice "flottant". O le araisa "i le vaitau", po o le lua-mua, e tutusa ma le tuputupu ae i isi itumalo o Cochin-Saina. O lenei araisa e na o le itumalo o lytiton e mafai ona tupu, aua o lenei eleele e le lolovaia e le vaitafe Mekong. O le "flottant" rice, or lua-sa, na aumai mai Siam e tusa ma le 12 tausaga talu ai, e aofia ai ituaiga, filifilia e igoa faapitoa e faatatau i, pe o le atunuu na sau, po o le foliga o le saito, po o le taimi e tupu ai, po o lona matua. O le tulaga ese o lenei araisa ua vave ona faasalalauina e aunoa ma se isi lava galuega nai lo le susunuina o vao i luga o fanua aʻo lei luluina. E leai se palapala i Chaudoc [Châu Đốc] e fetaui tonu ma le tupuina o le "vave" araisa, po o le lua-som, na faʻapotopotoina Lua Ba Trang [Luka B a Trăng]. O le galueaiina o lenei araisa ua na o le taumafai lava e vave ona lolovaia lologa. "Lisi" araisa, po o le lua-gian, ua tupu foi i itumalo e afaina i tafega faaletausaga, i le vaitau pe a latou faaitiitia,

e) Maizei: A maeʻa lena araisa, o le gaosia o le suka o le mea e sili ona manaia. E totoina pe sili atu i se isi mea, ae sili atu i itumalo o Tanchau Fua [Tân Châu] ma Chau Phu [Châu Phú].

ALAMANUIA

    E lua masini e faʻatau ai le masini Chaudoc [Châu Đốc], ae o nei mea e le o galulue mo le sili atu ile tausaga ona o le le lelei o le seleselega. E i ai se eletise eletise i lalo o le pulega tuusaʻo o Chau Phu [Châu Phú] (o le taulaga sili) ma se masina faalemasina o le 4.000kw malosiaga. O loʻo faʻaauau pea le gaosiga o le silika i itu o Tanchau Fua [Tân Châu] ma Triton [Tri Tôn]. E tusa ma le 180 silik worm nurseries, 43 e viliina mili, ma 41 lalaga lalaga i Tanchau Fua [Tân Châu]. E toetoe o Cambodian lelei tele Triton [Tri Tôn] taloina anufe siliki ma gaosia le siliki i fua faatapulaa mo lo latou lava faaaogaina. Latou te galulue ma le faʻaeteete e aunoa ma se metotia, ma o le silika e le lelei le lelei, e le aoga. Ae ui i lea, latou te faʻaalia i le tausaga faʻalelei i Hanoi nisi o laʻei na faia e i latou, ma le manuia. O loʻo i ai nisi o maʻalaʻau maʻa Nui sam [Núi Sam], na galue e ni nai kolisi, ma tagata Saina ma Annamites. E tele indigo e galue lata ane Tanchau Fua [Tân Châu]; o le indigo e lelei tele ae le lelei saunia. Tagata o loʻo nonofo i luga o auvai o le auvai Vinh Te [Faʻamata] fai ni fala ma taga (dem ma le caron). E na o fafine lava e faia, ae o le falemaʻi atonu o le a mate ona o le mea moni, o le a leai se taula, o le tele foi lea o le eleele ua faʻamamaina.

Faigafaiva

     O le tele o le faitau aofaʻi o le itumalo o loʻo nofo i le fagogota. E le gata i iʻa i vaitafe, ae faʻapea foʻi i vaituloto, iʻa ma iʻa. O iʻa e faʻatau atu fou, faʻagogo ma salima. E tele ituaiga o iʻa e faʻaaogaina mo le sauniuni o mamamam, mam, ma le suauʻu; 'aina mago ma vela ua faʻatau atu i Saina ma Sigapoa.

tulimanu

   Faigafaiva i Chaudoc [Châu Đốc] e taua faapitoa. O le mauga, e tusa ma le 17 kilomita mai le taulaga tele, e agai atu i Triton, ua tumu i taaloga. O loʻo i ai tigers, tiges-cats, pusi vao, pusa, pulu, povi vao, ma isi. O tagata Cambodia o ni tulimanu sili. O tagata o se nuʻu e masani ona faʻapipiʻi palota. Aʻo le Cambodia o le tagata mitamita o se fana, e vave lava ona avea o ia ma tagata sili ona lelei.

PISINISI

    Chaudoc [Châu Đốc] o se maketi lelei mo oloa o Kemupotia. O maketi o Chaudoc [Châu Đốc], Tanchau Fua [Tân Châu], Tinhbien [Tian Bin] ma Triton [Tri Tôn] ua faʻateleina i aso uma. O loʻo i ai se fefaʻatauaʻiga taualoa i Chaudoc [Châu Đốc] i povi, fatu ma siliki. O oloa mai Saina e maua ai se faatau atu faʻatau atu i tagata o loʻo i totonu o le itumalo. E tatau foi ona taʻua o oloa mai le Tonkin ua maua ai le 'sauni i totonu Chaudoc [Châu Đốc], faapea foi i isi itumalo.

BAN TU THURU
1 / 2020

FAAMATALAGA:
1: Marcel Georges Bernanoise (1884-1952) - Painter, na fanau i Valenciennes - o le itu pito i matu o Farani. Aotelega o le olaga ma galuega:
+ 1905-1920: Galue i Indochina ma vaaia le misiona i le Kovana o Indochina;
+ 1910: Faiaʻoga i le Far East School o Farani;
+ 1913: Suesueina o aganuu ma le lolomiina o le tele o tusiga sikolasipi;
+ 1920: Na toe foʻi ane i Farani ma faʻatulaga ni ata faʻataʻitaʻi i Nancy (1928), Paris (1929) - ata na tusia e uiga ia Lorraine, Pyrenees, Paris, Midi, Villefranche-sur-mer, Saint-Tropez, Ytalia, faʻapea foi ma nisi o faʻamanatuga mai Sasae Mamao;
+ 1922: Lomiaina o tusi e uiga i mea teuteu i Tonkin, Indochina;
+ 1925: Manumalo i se faʻailoga taua i le Faʻaaliga o le Kolone i Marseille, ma galulue faʻatasi ma le tusiata o Pavillon de lʻIndochine e fausia se seti o mea totino i totonu;
+ 1952: Maliu i tausaga 68 ma tuua ai se tele o atavali ma ata;
+ 2017: Na faalauiloaina ma le manuia e lana augatupulaga lana aʻoga atavali.

FUAFUAGA:
◊ Tusi “LA COCHINCHINE”- Marcel Bernanoise - Hong Duc [Hồng Đức] Publishers, Hanoi, 2018.
wikipedia.org
'Faʻaiʻu ma faʻamafaʻamauina O upu Vietnamese o loʻo faʻapipiʻi i totonu o faʻasologa o upusii - na faatuina e Ban Tu Thu.

VAAI ATILI:
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 1
CHOLON - La Cochinchine - Vaega 2
SAIGON - La Cochinchine
GIA DINH - La Cochinchine
BIEN HOA - La Cochinchine
THU DAU MOT - La Cochinchine
MY THO - La Cochinchine
TAN AN - La Cochinchine
COCHINCHINA

(Asiasi taimi 2,284, 1 asiasiga i aso nei)