Lý Toet i totonu o le Aai: Faʻataunuʻuina Faʻatasi ma le Modern i le 1930 Vietnam - Vaega 2

Hits: 670

GEORGE DUTTON

… Faaauau…

Phong Hoa

     Ia sili atu le nofo Lý Toet e pei o nei uiga e lua ma le caricature, sei ou tuʻuina muamua sina talaʻaga puupuu Phong Hoa. Muamua na aliali mai i Hà Nội i le 1932, o lenei tusi o talaaga na maua ai le lauiloa i se taimi mulimuli ane ina ua uma ona faia Faʻataʻamilosaga Tam, sili atu ona iloa e lona igoa o le laumei o Leai Linh. Vaega o le afaina o E leai lomiga na faia i le vaitau 1930, Phong Hoa na lolomiina i vaiaso taitasi mo le fa tausaga na sosoo ai, ma tuʻuina atu lana lomiga mulimuli ia Iuni o le 1936.8 E oʻo atu i le masina o Iulai 1933, o le pepa ua uma ona lipotia mai ile taʻi vaiaso e faʻaaoga ai le sefulu afe, e faʻamaonia ai le tele o le lauiloa na maua i se vaega mai lona faʻafiafiaga ma le faʻafouina o le faʻatulagaga ma ona anotusi.9

     Itulau o Phong Hoa na atagia mai ai le siosiomaga o le taulaga, lea na faʻatumuina ai le au faitau, faʻapipiʻi mea o talafou o loʻo i ai nei i fautuaga masani, aga malie, ata tusi, ma tusitusiga i le faia o tala pupuu ma tala. Na faʻaalia mai ai foi na mea e pei o ni fofo (Vaʻai le Ata 1), taʻaloga fesoʻotaʻiga, ma ata lanu-i-numera na faʻaalia ai ata faʻatusa.10 O nei tusitusiga ma faʻataʻitaʻiga na faʻapipiʻiina e ala i faʻasalalauga latou te atagia ai le tele o oloa fou ma auaunaga tau pisinisi o loʻo faʻalautele ma avanoa mo le faʻatupulaia o vasega i totonu o le taulaga. O mea uma mai lavalava fou a Europa i sikareti, pateni vailaʻau, taavale, ma faʻatalatalanoaga faʻataʻavaleina na tuʻuina atu faʻatasi ma tusitusiga ma faʻataʻitaʻiga o le vaiaso. O le mea lea, o le anotusi tonu o le "tusi o talaaga" i totonu o le tusi o talaaga na manino lava lona fesootaʻi atu i le faʻafouina lea sa i totonu o oloa ma o loʻo tuʻuina atu sui mo le faʻatau.

     Phong Hoa ma Ngày Nai (na faavaeina i le 1935) na atagia ai se manaʻoga ina ia tuʻuina atu se 'auʻaunaga mo taumafaiga tusitusia a lona faatonu ma le autu o tusitala ma faʻamatala ma ia avea o se tali i le tusitala faʻasalalau ua leva ona faʻatūina, Nam Phong lea [Matagi mai le Saute].11 Faʻataʻitaʻia e le Francophile neotraditionalistist Pham Quynh, Nam Phong lea (1917-1934) na avea ma sui o le neo-Confucianism lea na taumafai e faʻaaoga manatu faʻapolokiki ma le va fealofani o lena talitonuga i le faʻavavevaveina o suiga o le Vietnamese sosaiete o le 1920 ma le 1930.12 Nam Savili's e foliga mai o le lagolago faʻasalalau o le taimi nei ao faʻalauiloaina le mea na vaaia e le toʻatele o Confucianist talu ai na faʻataunuʻu mai le afi Phong Hoa's faatonu, oe sa saili soo e faailoa atu o Confucianism e le ogatusa ma taimi suia.13 Pe a umi le umi Nam Phong lea na iu lava ina taofia le faasalalauga i le 1934, Phong Hoa's na tusia ma le fiafia e le au faatonu lona maliu.

Lý Toet ma le Caricature

     Lý Toet muamua na aliali i itulau o Phong Hoa i le aso 26,1933 o Me, XNUMX, pe a matou maua o ia e tilotilo i luga o se auala tafatafa ma taʻamilosaga tafatafa o le vai, ma le maofa i se vaʻaiga ese mea malie (Vaʻai le Ata 2).14

     E ui lava o le taimi muamua lea na iloa ai le igoa o le malu puipuia o le nuu i le igoa, ae ua avea le ata maoaʻe ma masani i totonu o le tusi o talaaga, e ui lava i lalo o se igoa ese.15 O lenei uiga e le o se oloa a se tagata e toatasi, ae o se masani masani o loo faʻaaogaina e le tele o faʻataʻitaʻiga. Ioe, Phong Hoa valaaulia faʻapitoa ona tagata faitau e tuʻu mai Lý Toet ata ma tala malie, ma i latou na lomia faasalalau i luga oa latou tusitala i se laina tutusa mo a latou saofaga, faapea foi ma nisi o taimi o se faailoga o se ituaiga.16 O le mea lea, o le Lý Toet amio e mafai ona mafaufauina i nisi itu e pei o le atagia o se tagata lauiloa mafaufau. O ia o se faʻaaliga e le o le vaapiapi vavalalata o se tagata e toʻatasi o le aufaʻasalalauga, ae o lagona, fefe, ma faʻamoemoe o se lautele lautele o vaega o tagata lautele o Vietnamese lautele.

     E ui o le toʻatele o tagata faʻataʻitaʻiga na faʻaliliuina Lý Toet mo Phong Hoa, o lenei eseesega o tusiata e le faigofie ona iloa. Po o le a lava le eseese o sitaili masani a tagata fai sao, Lý Toet ma o ona uiga iloga na tatau ona faʻaalia i foliga tutusa ma faigofie ona iloagofie. I le 1933 talosaga mo le Lý Toet ata faamanatu mai i tagata e ono mafai ona auai: "[A] s mo mea uma Lý Toeto uiga patino ia, o nei ua e masani ai. "17 O le mea lea, e masani lava ona faaali mai ia te ia le pulou, ofu umi, ma ofu e fiafia i ai alii faipule. E leai lava e aunoa ma se faamalu -E masani lava, e ui lava e le o taimi uma, uliuli-lea na avea o se faailoga o le tulaga o lona nuu, e pei lava ona iloa ai o ia o se tagata ese i le vaaiga matagofie o le taulaga. Na ia ufiufi foliga mata, o nisi taimi e sili atu ma o nisi taimi e le lelei le teuteu. I lenei auala sa vave ona iloagofie ai, tusa lava pe faʻamaonia saʻo i le faʻamatalaga poʻo le leai.

     Lý Toet o se faatusa o se mea fou i le Vietnamese journalism, o le taavale. Le folasaga o le caricature i itulau o Phong Hoa ma le foliga mai o Lý Toet e foliga mai, o se oloa o Leai Linhsuʻesuʻega i Falani i le taufaʻaiʻuga o le 1920 ma le amataga o le 1930. I lenei taimi Leai Linh na faʻaalia i le Falani masani o le caricature lea, aemaise lava talu mai le Faʻamasinoga Faʻavaomalo, na avea o se taavale mo le faʻaleagaina o faʻamatalaga faʻaagafesootai ma faaupufai. Leai Linh o loʻo foliga mai na aʻafia faʻapitoa i le fou na faʻavae (1915) tusi talaaga Le Canard Enchaine [O le Chained Duck], lea sa lauiloa i le faʻaaogaina o le caricature e faʻamatalaina ai le tele o mea tutupu i le taimi nei.18 E ui o le Falani masani o le caricature sa maualuga le tulaga faaupufai, ae ui i lea, ae o nisi ata ata i Phong Hoa na ofoina atu se faʻamatalaga satirical i tagata faaupufai o le aso, o le Lý Toet ata o latou lava latou te le amanaia faaupuga faapolokiki, ae filifili nai lo le faitioga faaleagafesootai ma faaleaganuu. Na atagia mai i lenei mea Lý Toeto le malosi faapitoa o se atigipusa o taua faaleaganuu ma le mea moni e faapea Vietnamese gagana nusipepa, aemaise i le itu i mātū, na oʻo i lalo o le mamafa o faʻataʻitaʻiga, o le faia o faʻamatalaga faaupufai i soʻo se ituaiga o se lamatiaga sili ona lamatia.19

     le tu masani o le caricature, na totoina i Vietnam e ala i Leai Linh ma atonu o isi, maua eleele lelei mo ni mafuaaga se tele. Muamua o lona fiafia, aemaise lava i totonu o le lalolagi o le Vietnamese lolomi faasalalauga, lea na faʻaalia ai le tele o elemene na maua mai nusipepa i Sisifo. Lona lua, o lona malie, o nisi taimi o faiga faaupufai, ae tele taimi o mafaufauga satirical i le sosaiete ma aganuu lea na nonofo ai le au faitau. E leʻi leva ona tuʻuina atu le caricature, e pei Mati na ia matauina: "[C] artoonists sa latou faʻaogaina lenei ala fou i le ogaoga o le taua ma le mafanafana. O ata lelei i nisi taimi e alu i luma o le itulau, e le taumate o le a fesoasoani i le faʻatau atu o pepa. Na fausia e tagata faatauoloa ni uiga faʻaalia e fai ma sui o le Farani fomaʻi, le Mandarin Vietnamese, le ulu o le nuu [ie, Lý Toet], le tamaitai talavou Westernized, le tagata faipule na faʻaleagaina, ma le tele o isi. "20 Ioe, Lý Toet e pei o se ata o le caricature talafeagai lelei i totonu o itulau o Phong Hoa, lea mai lona pito i luma e oo i ona itulau mulimuli sa tumu i taavaletoso ma taavale solofanua, o loo faaalia ai mea uma mai tagata faaupufai faavaomalo-Hitler ma Mussolini-ma o tagata faapolokiki faapolokiki ma faaleaganuu i aso nei- Trần Tróng Kim ma Faʻaaliga Faʻataʻu-O faʻataʻitaʻiga lautele o ituaiga faʻalapotopotoga e aofia ai le Lý Toet ae le o le tele o isi, e pei Mati fautua mai.

      Tolu, ma e le o se mea e faʻafeteʻese, o se vaega tele o le apili a le caricature o loʻo taoto i le mea moni o le mea faitino faʻapea foʻi ma le nofoa faʻamasino ua leva ona i ai se talafaasolopito umi i le aganuu Vietnamese. I le tele o seneturi, na atiina ae ai e le au Vietnamese se malosi malosi e faʻaitiitia ai fuainumera mai ituaiga uma o le olaga, e ui lava e leai se isi e sili atu lona lelei nai lo le faʻamaoni po o le le atoatoa. E masani ona tauemuina i latou i le tele o tala o aganuu. Tala o le matata o Trạng Quỳnh [Master Quỳnh], o se masini atamai i lalo ifo o le lalolagi lea e masani lava ona sili atu le lelei o faaupuga faaupufai ma le tamaoaiga, na o le sili ona taua i lenei aganuu taua. O isi tala i totonu o lenei vela e faʻaoga i luga o le ata o Trng Lợn [Master Pig], o le na avea ma sui o le ofisa o le faamasinoga e pei o le valea, ma sa ia iloaina le tele o mea sese na mafai ai e lona valea ma lona mafaufau ona faasaoina o ia ma o nisi taimi na suia ai o ia e avea o se toa.21 Pita Zinoman ua faailoa mai ai o le tusitala o le tusitala o Văn Tâm na vaaia le malosi o le tutusa i le Trng Lợn ma Fulufulu Fulufulu Xuân, o le totonugalemu i totonu Vū Trong Puwang's O Nofoaga Leiloa, o le na foliga tutusa foi lona manuia e ui lava (pe atonu ona o) lona valea.22

     E ui lava o tagata lautele e masani ona faʻaalia i tala faʻanatura poʻo isi tu ma aga masani, ae o nisi taimi latou te mafaufau i ai, e tusa lava pe leai, i le faiga o le faʻatautaia o laupapa manu eseese na faʻaaoga e fai ma sui o le lalolagi o tagata. Le faʻaaogaina o manu ma manu e tu i totonu mo tagata, o le mea moni, o se auala e ofoina atu ai faamatalaga i se faiga e le mafai ona malamalama i ai e aunoa ma le faʻaalia e osofaʻi faʻamaonia ai fuainumera o le pule. I soʻo se tulaga, o faʻataʻitaʻiga a le ofisa poʻo le faʻalapotopotoga faʻapitoa e pei o ni meaola faapitoa o se isi auala e ofoina atu ai mea e mafai ona faʻamatalaina e pei o caricatures. E le gata i lea, o ia ata faʻamalama na faʻaalia i itulau o Phong Hoa, e ui lava i se tulaga faafouina, e pei o se faaliliuga o le "Faaipoipoga o Tane"(Vaʻai le Ata 3), lea e fefiloi ai nei ona po nei (taavale, phonographs, ma laei i Western) faʻatasi ai ma aga masani (fafie, o se taumafataga o le faaipoipoga, ma le faʻaaloalo i matua o se tasi).23

     Mulimuli ane, atonu e le o se mea e ofo ai, o mea faʻale-aganuʻu faʻaleaganuʻu e pei o nei, e tatau ona taua, pe a fai o nisi taimi, o se vaega o ia tala faʻasolopito lata mai Phong Hoa. O nei elemene na atagia mai ai le mafuaʻaga o le nuʻu nai lo nisi tusitala o le taulaga i le vaitau o le 1930, ma o le mea moni o le toatele o tagata o le taulaga o latou lava e leʻi leva ona vaʻaia mai nuu, ma o le a talisapaia ai le malie na afua mai i a latou lava aganuu, e tusa lava pe na mafua ona mafuaʻaga faanenefu.24 O lea la, Lý Toet ma o le lautele o le maota lea e na o se vaega laitiiti e tatau ona vaʻaia e le o se ata faʻalelei ma le ulufale mai i fafo, ae pei o le fusia o ni tafaoga se lua: o le Falani masani o le faʻaupufai faaupufai ma le aganuʻu masani a Vietnamese o faʻafofoga tautala ma faʻaali ata.

      Se mafuaaga mulimuli mo le apili o Phong Hoa's talafaatusa -O totonu i le Lý Toet caricatures ma isi tafaoga-atonu o lo latou gafatia e faʻaalia ai le gaioiga ma le gaioiga. O le tele o nei ata taʻavale e aofia ai le tele o laupepa, e faʻaalia ai se faasologa o mea na tutupu e ono mafai e le tagata faitau ona amata mai i le amataga o le latou faaiuga. O nisi na avea o se vaega e lua e tuusao saʻo "muamua ma le maeʻa"Faasologa, ao isi e aofia ai ni vaega se tolu pe sili atu foi ma faaalia ai se faasologa o mea na tutupu e pei lava o se ata lafoai. O le tele o nei ata tifaga o loʻo faʻaalia ai le lamatiaga o le olaga faʻaonaponei i le taimi nei, e faʻaalia ai nei lamatiaga i se faasologa o ata: o alii talavou o loʻo faʻaumatia a latou uila i luga o laupepa e tolu; o se tagata o savali, loloto i le talanoaga, i ni vaega se lua, ona pau atu ai lea i lalo o se pulou avanoa i le lona tolu.25 E oʻo lava i le toatele Phong Hoá ata faʻataʻitaʻiga e aofia ai ata e tasi-faʻatusa e mafai ona faʻaalia ai le gaoioi i latou na latou faʻaalia ai se lagona o le mea o le a tupu i le isi: Lý Toet e uiga i le aʻafia e se nofoaafi, Lý Toet e uiga i le i ai o ona seevae na gaoia, ma tutusa. O le gaioiga lea e faʻaalia i luga o itulau lolomi o Phong Hoa fautua mai le saoasaoa, suiga, ma le faʻamalosia o le faʻalauteleina i le taulaga. O nei ata na faʻaaogaina, i nisi itu, le ata fou o ata tifaga, lea ua amata ona lauiloa i Hà Nội i le amataga o le 1930.26

... Faʻaauau ...

7. O se ata puupuu aoga o le galuega a Nhất Linh ma lona auai i Phong Hóa e mafai ona maua i Nguyễn Văn Ký, "A City that Remembers," i Hanoi: Aʻai o le Rising Dragon, Ceorges Boudarel ma Nguyễn Văn Ký (Lanham, MD: Rowman ma Littlefield, 2002), 35-37; Vaʻai foi Creg Lockhart, "Faʻasalaga Faʻasalalau: Nhất Linh's 'Alu i Falani'," Asia History of the East 8 (Tesema 1994): 73-134; faapea foi Jamieson, Malamalama i Vietnam, 113-114.

8. Semison, Malamalama i Vietnam, 102.

9. Phong Hoa loa, Iulai 28,1933, 3, i. 34; Nguyễn Văn Ký, "O le Aai e Manatua," XNUMX. Nguyễn Văn Ký fuainumera o le faitau aofaʻi mo Phong Hoa o le tusa ma le 15,850 ma mo Ngày Nai o le 7.850. Nguyễn Văn Ký, La Societe Vietnamese,

10. O le paso muamua, mo se faʻataʻitaʻiga, na faʻaalia i le aso 17,1933 Mati XNUMX ( 15) i lalo o le ulutala "Xếp Chữ Ô" [lit. "Tuu le mataitusi i totonu o pusa"] ma aofia ai se faʻamatalaga auiliili o le faʻaogaina o na paso. Mulimuli ane, o upu faʻasalalauga o se mea masani i itulau o Phong Hoa.

11. O pepa e lua na faʻaaogaina puupuu i le 1935, ae Ngày Nai faaauau pea ona lolomiina mulimuli ane Phong Hoa tapunia le tausaga na sosoo ai.

12. Hue-Tam Ho Tai, O le faʻaliliuga ma le faʻavae o le Vietnamese Revolution (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1992), 49.

13. "Tự Lực Văn Đoàn," Phong Hoa, Mati 2,1934, p.2.

14. Phong Hóa ia, Me 26,1933, p. 5.

15. Mo nisi faʻamatalaga fou a Lý Toet, vaʻai Nguyễn Văn Ký, La Society Vietnamese,

16. Mo se faʻataʻitaʻiga, silasila i le olega mo le saofaga a le malo i le Phong Hoa, Tesema 15,1933, i. 6. Na faailoa mai e David Marr o le lalolagi fou o lomiga na faia ai se auivi e le gata mo le aufaitau ae mo tusitala ma tusia ata foi, ma itulau o Phong Hoa, e pei o le tele o isi talaaga i lenei vaitau, e masani ona faaalia ai saofaga a le aufaitau (Marr, "A Passion for modernity," 261).

17. Phong Hoá, Tesema 15,1933, i. 6.

18. Nguyễn Văn Ký, "O se Aai e Manatua, " Fora auʻiliʻili auiliiliga o le tusitala o le tusitala, vaai Laurent Martin, Le Canard enchaine on les Fortunes de la virtue: Talafaasolopito o se api talaaga satirique 1915-2000 [O le Taʻaloga Uilaina po o le Fiafia o le Mama: Talafaasolopito o se Tusitala Satiriki, 1915-2000] (Paris: Flammarion, 2001), aemaise mataupu 1 ma le 2. Faʻailoa atili faʻamatalaga masani o le Falani aganuʻu o le satirical caricature, vaʻai Robert Justin Goldstein, Faʻasologa o Faiga Faʻaupolokiki i le Seneturi lona sefuluiva 'Farani (Kent, OH: Kent State Consolidation Press, 1989); David S. Kerr, Caricature ma le Falani Faʻamatalaga Faʻamatalaga, 1830-1848: Charles Philipon ma le Failautusi Faataʻitaʻi (Oxford: Clarendon Press, 2000).

19. O le mea lea, o le Lý Toet cartoons e le mafai ona ia vaaia e pei o le fanau mai i Viatename o se faitioga faaupufai faaonaponei, e pei ona vaaia i nofoaga e pei o Initonesia, e tusa lava pe sili atu i le seneturi, e pei ona faamatalaina e Benedict Anderson. Benedict Anderson, "Taaloga ma Faamanatuga: Le Faʻavaeina o Fesoʻotaiga Faʻatekonolosi i lalo o le Poloaiga Fou,"I le Pule Faaupufai ma Fesootaiga i Initonesia, ed. Karl D. Jackson ma Lucian W. Pye (Berkeley ma Los Angeles: Iunivesite o California Press, 1978), 286-301.

20. Marr, "O Se Manatu mo le Taimi Nei," 261-262.

21. O se faʻataʻitaʻiga o se taleni Trạng Lợn e mafai ona ia maua i Hūuʻu Nukoc, Ata tusi mo se ata o le aganuu a Vietnamese (Hà Nội: Thế Giới Publishers, 1998), 761-764; mo nisi faʻamatalaga e uiga i lenei elemene o tagata Vietnamese tagata nofomau, vaʻai itulau 616-618.

22. Peter Zinoman, folasaga i Le Poto Loto, saunia e Vu Trong Puwang, ed. Peter Zinoman, faaliliu, saunia e Nguyễn Nguyệt Cầm ma Peter Zinoman (Ann Arbor: Iunivesite o Michigan Press, 2002), 13.

23. Phong Hóa ia, Tesema 1,1933, i. 1.

24. A o tulaʻi mai se toʻatele o tagata i le taulaga i Hanoi, tagaʻi i le Zinoman, faʻafeiloaʻiga i O Nofoaga Leiloa, 7; tagai foi Creg Lockhart ma Monique Lockhart, folasaga i Malamalama o le Tupe Maua: Tolu Faasologa Faanatura Vietnamese (Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1996), 9-11. O nisi o Savili O tusitala autu a Hóa na avea ma seu i nuu maotua, e ui o se tala saʻo o le faitau aofai o pepa e faigata ona faʻatuina.

25. Mo faʻataʻitaʻiga o uila vili ata, vaʻai Phong Hoa, Setema 29,1934, 1, i. 13,1933; ma Oketopa 8, i. XNUMX; mo se ata e ufiufi ai ata, tagaʻi Phong Hoa, Aokuso 18,1933, i. 13.

26. Sini, mo se faataitaiga, Nguyễn Văn Ký, La Societe Vietnamese, 181-191, lea na maitauina ai e silia ma le lima selau ata na faaalia i Hanoi i le va o le 1937 ma le 1938.

VAAI ATILI:
◊ Lý Toét i le Taulaga - Vaega 1
◊ Lý Toét i le Taulaga - Vaega 3
◊ Lý Toét i le Taulaga - Vaega 4
◊ Lý Toét i le Taulaga - Vaega 5

BAN TU THU
11 / 2019

(Asiasi taimi 994, 1 asiasiga i aso nei)