O LE a le auala na faʻaumatia ai e Farani ia Vietnam i le 1857? - Vaega 1

Hits: 1042

Aneterea Dang

    Faasolopito, o le Faletalimalo Falani (1852-1870)[1] e leʻi aveesea ia Vietnam i le 1857. O le mea moni, o le osofaʻiga moni lava na tupu 31 Aokuso 1858 at Tourane (I le aso Đà Niangng City i le ogatotonu o Vietnam). O se tala umi o le lata i le 30 tausaga o taua ma le faatoilaloina, mai le Đà N i le 1858 i le Feagaiga o Huế i 1884[2], pe a "le aloaia" e le "Vietnam" lona tutoatasi. Sa iai tele mea sese lea na mafua ai ona leai se ola tutoatasi o Vietnamese. Faatasi ai ma laʻu tali i le asō, ou te matua taulai atu i le uluaʻi taimi 1858-1862, pe a Nguyễn faigamalo ma ana lava fai mea sese i le mulimuli ane liliu uma faʻamoemoe ma manumalo o tagata Vietnamese i se faʻalavelave faʻafuaseʻi! (O le mea e faanoanoa ai, ae na tupu)[3].

I. O LE SIEGE OF TOURANE (1858-1860): O SE VAAIGA VIETNAMESE

    Muamua, i lalo o le fuʻa a "Puipuia o tagata Katoliko o le sauaina o Vietnamese" i lalo o le tulafono a le Nynn Dynasty, ma le 14 vaʻa ma 3,000 fitafita Franco-Sipaniolo i lalo o le pule sili a le Laksamoa Charles Rigault de Genouilly (1807-1873)[5], na latou amataina le osofaʻiga a le au fana i vailaʻau uma a Vietnamese i luga o le Bay of Đà N-nuku ma Mauga o Mauga[6]. O lenei mea na tupu mulimuli ane na faailogaina ai le amataga o le lauiloa Siege o Tourane i le isi lua tausaga na sosoo ai (1858-1860), lea na iu lava ina i fafo atu Vietnamese manumalo.

    O le Falani na faamoemoeina se osofaiga lautele a le au Katoliko Katoliko e faasaga i le Nguyễn Dynasty i lona lava laumua Huế Aai (e na o le 100 kilomita le mamao mai nofoaga Farani-Spanish i le Đà Niangng City), ae o le mea moni na latou mauaina leai ni Katoliko Vietnamese sa naunau e fesoasoani ia i latou. O le taua foi sa faigata mo itu uma e lua. A maeʻa Vietnamese Lautele Lê Đình Lý (黎 ọbịa 理, 1790 - 1858) maliu i le taua, Marshal Chu Phúc Minh sa nafa ma luma ma mulimuli ane suia e Marshal Nguyễn Tri Phương (阮 知方, 1806-1873)[7], o le sa taʻutaʻua mo auala puipui.

    I le Farani, i le Đà N kei ​​ai o latou autau sa masani ona faalavelaveina ma osofaia e Vietnamese malosiaga. E toa selau fitafita na leiloloa o latou ola ona o manua o le taua ma maʻi, e pei o le typhus. I le 1859, le Farani i luma Admiral Théogen François Page (1807-1867), o le na suia le tulaga o Rigault de Genouilly, na faamatalaina le tulaga moni i le Đà Nongng i lana tusi e pei ona taua i lalo:

    “Na avea aʻu ma taʻitaʻi au i le aso 1 o Novema 1859. O a talatuu na ou mauaina iina! E mautinoa lava na ou tosoina se matuitui taʻutaʻua mai le vae o Rigault, ae naʻo le oomiina i lalo o oʻu lava fao. Na tatou faʻaaluina le tolusefulu-lua miliona, ae o le a le mea o totoe? O le feagaiga ma Saina na saeluaina i le afi o fana, i Canton o se galuega faamiliteli na faamalosia e avea ma leoleo o le taulaga, i Tourane [Da Nang], o se fale falesa moni lea e afe o tatou alii na maliliu i le pagatia, e leai se faamoemoe, e aunoa ma se taunuuga. "[8][9]

    E le gata i lea, o le taua mataʻutia i Chân Sảng Fort (poʻo le Kien-Chan Fort) i le aso 18 o Novema 1859 na oʻo lava i le tau o le ola o Lieutenant-Kolone Dupré-Déroulède, o se fomai Falani o le au ofisa o le laumua ma na fuafua foi le osofaʻiga a Đà N-kilom, ina ua osofaʻia e lona tino le Vietnamese cannonball. Mulimuli ane, i le aso 22 o Mati 1860, na filifili le Farani e susunuina uma a latou 'au militeli i Đà Nrowng ma siitia atu a latou' au i le Saigon, o se tasi o aai sili ona taua i Vietnam.

II. LE SIEGE OF SAIGON (1859-1861): O LE VAEGA O LE VAEGA O LE ATUA I LE "ATUA"

    I le taimi lava lea e tasi ma le Siege o Tourane, na tatalaina ai e le Falani le isi pito i luma i Vietnam i Saute talu mai Fepuari 1859, faatasi ai ma le Ata o Saigon Citadel i le aso 17 o Fepuari 1859. Ina ua mavae se taumafaiga ofo ae leʻi faamanuiaina e faoa faamalosi atoa Itumalo o Gia Định i le aso 21 o Aperila 1859, faatasi ai ma le maliu o le 14 na maliliu ma le 31 na manunua, na taofia e le Farani le latou taotoga ma toe foi mai i avanoa faigaluega [13].

    Ae ui i lea, talu ai o latou tapulaa o tagata faigaluega, e mafai e Farani ona taofia le vaega na pueina i le taimi lenei o le Port o Saigon ma le aai a Saina o Chợ Lnn. E tatau ona latou auina atu nisi vaegaau i le pito i luma o Tourane ma aemaise lava le agai i luma Lua Opium War i Saina[15]. I le 1860, na o le 800 Franco-Sipaniolo fitafita i Saigon. O a latou vaega na muamua tuʻuina i lalo o le faatonuga a le Kapeteni Bernard Jauréguiberry (1815-1887)[16], mulimuli ane suia e le tagata fomai Farani Jules dʻAriès (1813-1878).

    I le taimi nei, na faapotopoto le 'au Vietnamese ma amataina se isi "osofaʻiga" faasaga i Farani ma Sipaniolo i Saigon mo le toeitiiti lua tausaga, mai ia Fepuari 1859 ia Fepuari 1861. Ae o le mea moni o le "siepi", po o se ituaiga Vietnamese's "phony war": Faatasi silia ma le 10,000 o 'au e latalata i Saigon, Vietnamese madarins o le Nynn Dynasty na na o le fausia o laina puipui faatasi ai ma le tele o 'olo, ae le o mafaufau i le auala e amata ai le osofaiga faasaga i tagata o loʻo nofoia aʻo i ai ni malosiaga sili atu pe a faʻatusatusa i ae 800 Farani ma Sipaniolo (e aofia ai Tagals mercenaries)!

    Pe a faʻatusatusa i le Siege of Tourane, o le Siege of Saigon e matua 'eseʻese lava: I Tourane poʻo ẵà Nẵng, o le Farani na na ona umiaina se vaega laʻititi o le Sơn Trà Mountain faʻafetai i le faʻaseeina-lalolagi faiga faʻavae ma talafeagai siege togafiti. Peitai, i Saigon na maua ai e le Farani se tasi o uafu sili ona tele o Vietnam, o lea na le faalavelaveina ai a latou auala o sapalai. E le gata i lea, na latou puleaina foʻi le alaisa araisa i Saute Vietnam foi! I le taimi o le "siege" (1859-1861), o le Taulaga o Saigon i lalo o le Farani na sili atu ona tatala, ma le faitau selau o fagaloa fefaatauaʻiga mai Saina, Cambodia ma Sigapoa e masani ona femalagaai i totonu ma fafo. I le 1860, na maua ai le Port o Saigon[18]:

    "E onosefulu ono vaa ma 100 vaisi na utaina le 60,000 tone araisa i le na o le fa masina ma sa tele naua tupe i Hong Kong ma Sigapoa."

    I le vaitaimi o le osofaʻiga, na galulue faʻatasi tagata Saina i Chợ Lín ma le "pule fou" a Farani ("Tân trào"), nai lo le "pulega tuai" ("Cựu trào") o Nguyễn Dynasty. O le taua Falani i Vietnam na na ona avea ai i latou ma tamaoaiga ma tamaoaiga.

    E mafai ona iloa, o lenei ituaiga "siege", o se "avanoa auro" mo le soloiesea o le au Farani-Sipaniolo o le a teena le au, ma o le O le Nguyễn Dynasty mulimuli ane na totogiina se tau mamafa mo a latou fuafuaga sese i le lumanai!

... Faʻaauau ...

FUAFUAGA:

[1] Emepaea Lona Lua a Farani - Wikipedia

[2] Treaty of Huế (1884) - Wikipedia

[3] Tupu tupuaga o Nguyễn - Wikipedia

[4] Tourane bay bomb bombing bis

[5] Charles Rigault de Genouilly - Wikipedia

[6] Sơn Trà Mountain - Wikipedia

[7] Nguyễn Tri Phương - Wikipedia

[8] Théogène François Itulau - Wikipedia

[9] Théogène Francois Page ma le Louis de Gonzague Doudart de Lagrée na faʻaaogaina masini faʻapitoa i Indochine

[10] French frigate Némésis (1847) - Wikipedia

[11] O le taumuli o le vaʻa La Nemesis i le taimi o le osofaʻiga o Novema 18,…

[12] Tourane Bay i Aso nei Na Dang Vietnam Stock Photo (Faʻataʻavale Nei) 69414649

[13] Siege o Saigon - Wikipedia

[14] Siege o Saigon - Wikipedia

[15] Taua Lona lua o le Opium - Wikipedia

[16] Bernard Jauréguiberry - Wikipedia

[17] Le Monde ata ata

[18] Saigon

BAN TU THU
12 / 2019

FAAMATALAGA:
Image Faʻaalia ata - puna: gallica.bnf.fr

(Asiasi taimi 3,400, 1 asiasiga i aso nei)